درسهایی از فتنه داوود
طبق
آیات قرآن کریم(سوره های ص و سبأ) حضرت داوود علیه السلام کسی است که:
-
جانشین خداوند(خلیفه
الله) در زمین بوده است. خداوند این مقام را به هر بنده خاصی از بندگان خاصش نداده
است.
-
وی گذشته از پیامبری
مقام پادشاهی نیز داشته و نیز حکیم عادلی بوده که سخن و نظرش فصل الخطاب
دیگر سخنها و اظهار نظرها بوده است.
-
آهن در دستش نرم میشده(و
النا له الحدید) و خداوند از او با عنوان داوود ذاالاید(دارای دستان یا نیروهای
ویژه) یاد میکند.
-
بر انواع پرندگان اشراف
و فرمانروایی داشته و از قدرت پرواز آنان برای اداره سرزمین خود بهره میبرده است.
-
صدا و صوتش شهره جهانیان
است(صوت داوودی). چنانکه شبانگاهان و بامدادان کوهها و پرندگان به فرمان خداوند همراه
با وی به صدا در می آمدند به گونه ای که آواز هماهنگ آنان گذشته از تسبیح خداوند برای
شنوندگان بسیار دلنواز بوده و یک سمفونی کامل را شکل میداده است.
روزی
آن حضرت در عبادتگاه به پرستش خداوند نشسته بود که دو نفر بر او وارد شدند. ولی
چون آنان از در وارد نشده بودند(تسوروالمحراب) و بدموقع آمده بودند از آنان واهمه
پیداکرد. آنان به او گفتند نترس ما دو نفر با یکدیگر مشکل داریم. پیش تو آمده ایم
تا میان ما به حق داوری کنی و حق را ناحق نکنی بلکه ما را به راه درست راهنمایی
کنی. یکی از آن دو گفت: "این برادر من است و نود و نه گوسفند دارد و من تنها
یکی. با این حال او میگوید کفالت همان یکی را هم به من بسپار و در سخن بر من چیره
شده است(عزنی فی الخطاب) و نمیتوانم او را مجاب کنم تا از درخواست خود صرفنظر
کند". داوود نبی بدون بررسی درستی یا نادرستی سخن مدعی و شاکی و پرسش از
مشتکی گفت: "با توجه به چنین درخواستی او دارد به تو ستم روا میدارد. بسیاری
از مردم که با یکدیگر برخورد منافع دارند(خلطاء) به حق خود قانع نیستند و
حق طرف دیگر را در نظر نمیگیرند مگر آنانکه ایمان آورده اند و کارهای شایسته انجام
داده اند که چنین کسانی کمیابند".
آن
دو نفر در اصل فرشتگانی بودند که به صورت انسان درآمده بودند تا خداوند داوود نبی
را با آنهمه قدرقدرتی و قوی شوکتی بیازماید و به او بگوید با اینکه اینهمه توانایی
به تو داده ام باز هم نمیتوانی از بوته آزمایش من پیروز برآیی. (چگونه ما بدون ترس
از آزمایش الهی به راحتی هر کاری را نسبت به دیگران بر خود روا میداریم و از
کارهای خود هم بسیار راضی هستیم!!؟)
پس
از رفتن آنان حضرت داود متوجه شد که رو دست خورده و خداوند او را آزموده(فتناه)
و از بوته آزمایش الهی سرافکنده بیرون آمده است. در نتیجه از خداوند منان و ستار
العیوب آمرزش طلبید و به سجده درافتاد. وی با اینکه از آنهمه تدبیر و حکمت
برخوردار و نمونه آفاق بود باز هم از بی تدبیری و قضاوت نامدبرانه خویش پشیمان شده
بود توبه کرد و خداوند توبه او را پذیرفت و او را بخشید.
باید
توجه داشت که مبنای این داوری تنها قضاوت نظری بوده و آن دو نفر برای راهنمایی و
مشاوره آمده بودند و قضاوت حضرت داوود حقی را از کسی ضایع نکرد. با این حال
میبینیم که خداوند با پیامبر محبوبش چنین رفتار کرد چه برسد به اینکه حکمی صادر
شود که به ضرر کسی یا کسانی و به سود حاکمان و قدرتمندان باشد!!
میدانیم
که قرآن کریم در پس پرداختن به هر موضوعی و یا بازگویی و بیان هر مسأله ای میخواهد
حقیقتی را بر ما روشن سازد و به ما بیاموزد. درسهایی که از این رخداد میتوان
برگرفت ممکن است بسیار زیاد باشد ولی تا اندازه ای که نگارنده به آن دست یافته به
قرار زیر است:
1.
حضرت داوود با آنهمه
مقام و منزلت و دانش و حکمتی که خداوند به او داده بود و خلیفه خداوند در زمین و
محب درگاه الهی بود خیلی ساده با مردم رفتار میکرده به گونه ای که هر کس میتوانسته
بر او وارد شود. هیچ آدابی و ترتیبی هم برای دیدار این پادشاه وجود نداشته و حتی
میشده در عبادتگاه مزاحم عبادت و خلوت او شد چه برسد به زمانهای دیگر.
2.
همه در بوته آزمایش این
دنیا در حال گذر از آزمایشهای الهی هستیم و هرچه مقام و منزلت اجتماعی و سیاسی مان
بالاتر باشد نه تنها مصون از آزمایش نیستیم که بیشتر مورد آزمون قرار میگیریم.
3.
بسیاری از مردم و بویژه
حاکمان همه چیز دارند و به همه وسائل دسترسی دارند ولی چون زیاده خواهند به زیر
دستان یا مردم ستم روا میدارند و هیچ حرف و سخنی را نمیپذیرند و خود را محق
میدانند.
4.
همه و بویژه قضات باید
بسیار با احتیاط عمل کنند و به فوریت و از روی سیاست تصمیم نگیرند و حق و ناحق
نکنند که منصب قضا با حقوق مردم سروکار دارد و باید کیاست داشت نه سیاست تا حقوق
مردم بویژه نسبت به حاکمان پایمال نشود.
5.
خداوند به حضرت داوود که
هم مقام پادشاهی و هم مقام حاکم شرع را دارد میفرماید "به درستی و حق
میان مردم داوری کن و از هوای نفس پیروی مکن که پیروی از هوای نفس تو را از راه
خدا بازمیدارد و کسانی که از راه خدا منحرف شوند(در کارهای دنیا غرق شوند) و روز
قیامت را فرامش کنند عذاب دردناکی برای آنان درنظر گرفته شده است."
6.
هنگامی که خداوند داوود
نبی را مصون از پیروی از هوای نفس نیمداند ما چگونه خود را مصون میداریم و به
بازاندیشی احکامی که صادر کرده ایم و کارهایی که کرده ایم نمیپردازیم؟ یک ساعت
اندیشیدن که پیامبر اکرم(ص) فرمود از هفتاد سال عبادت برتر است در این مقام به
خوبی کاربرد دارد.
7.
قاضی نباید با پیشینه هایی
که در ذهن و حربه هایی(مانند تشویش اذهان عمومی) که در دست دارد پیش از
آنکه به اتهام متهم خداوکیلی رسیدگی کند و از جرم او مطمئن شود حکم صادر
کند هرچند متهم ظاهرا همه چیز داشته باشد و شاکی چیزی نداشته باشد. چه رسد به
اینکه قضیه عکس باشد و شاکی همه چیز داشته باشد و همه وسیله ای در اختیار داشته
باشد و متهم بیچیز باشد. آیا قاضی میتواند این متهم بیچیز را از دفاع از خود و اگر
نمیتواند از خود دفاع کند(عزنی فی الخطاب) از داشتن وکیل محروم سازد؟ صادرکنندگان
چنین احکامی چگونه میتوانند خود را از مکافات عمل خویش مصون بدارند؟
چرا
قضات و حاکمان و قدرتمندان مسلمان و قرآن خوان از فتنه داوود درس نیمگیرند
و به ذهنشان خطور نمیکند که آیا آن خدایی که با حضرت داوود نبی آنهم تنها برای
یک نظردهی آنچنان رفتار کرد ممکن است از آزمون ما درگذرد و همواره ما را مورد
آزمایش قرار ندهد؟. بسیار خام فکری و خودپسندی است اگر چنین تصورکنند. آنان کی
به سجده درخواهند افتاد و توبه خواهند کرد؟ آیا توبه آنان پذیرفته خواهد شد؟ حضرت
داوود تنها یک اشتباه کوچک مرتکب شد و حقی را از کسی ضایع نکرد که توبه او پذیرفته
شد. آیا توبه قاضیان و حاکمانی که هرروزه و هرساعته در حال آزمون پس دادن هستند
و به دلیل غرق شدن در کارهای دنیا و فراموش کردن آخرت از درستی قضاوتهای خود غافل
مانده اند پذیرفته خواهد شد؟ فاعتبروا یا اولی الابصار!!
30 فروردین 92 - احمد شماع زاده
*****
پیوستها:
گفتار
قرآن کریم پیرامون چگونگی به پادشاهی رسیدن داوود و تابوت الشهاده(تابوت عهد):
پیامبرشان به آنان گفت همانا که
خداوند برای شما طالوت را به عنوان پادشاه برگزیده است. آنان گفتند چگونه
او بر ما پادشاهی کند و حال آنکه ما به پادشاهی شایسته تراز اوییم. مال و منال
زیادی هم که ندارد. پیامبرشان گفت خداوند او را بر شما برگزیده و او را در دانش
و توان جسمی افزون داده است. خداوند پادشاهیش را به هرکس که بخواهد میدهد و
خداوند بسیار دانا و دست و دل باز است. همانا نشانه پادشاهی طالوت آن است
که برای شما میآورد تابوتی که در آن است آرامشی از پروردگارتان و بازمانده
آنچه که خداندان موسی و هارون برجای گذاشتند که فرشتگانی آن را حمل میکنند.
اگر ایمان داشته باشید در آن نشانه ای برای شما هست.
پس هنگامی که طالوت سپاهیانش
را سان داد و گسیل داشت به آنان گفت خداوند شما را با جوی آبی میآزماید. پس
هرکس از آن جوی آب بنوشد از من نیست و هرکس هرگز نچشد از من است مگر کف دستی از آب
برگیرد. پس از آن نوشیدند مگر شمار اندکی از آنان. پس هنگامی که او و کسانی که با
او ایمان آورده بودند (از خطای آنان گذشت کردند یا) از این موضوع درگذشتند (این
بار) گفتند ما امروز توان مبارزه با جالوت و سپاهیانش را نداریم. یکی از جمع
کسانی که به روز بازپسین و دیدار خدای خویش گمان میبردند گفت: چه بسا گروهی اندک
شمار بر گروهی بسیارشمار به اذن الهی پیروز شوند و خداوند با استواران
و پایداری کنندگان است. و هنگامی که با جالوت و سپاهیانش هماورد شدند گفتند
خداوندا بر ما صبر و شکیبایی ده و پاهایمان را استوار گردان و ما را بر گروه
ستمکاران پیروزی ده. پس به اذن خداوند شکستشان دادند و داوود جالوت را کشت و
خداوند به او پادشاهی و حکمت عطاکرد و از آنچه که خواست به او آموخت. و اگر نبود
که خداوند برخی از مردم را به وسیله برخی دیگر از میان بردارد همانا که فساد همه
زمین را دربرمیگرفت. و خداوند نسبت به جهانیان دارای فضل و بخشش(افزوندهی) است.
(بقره: 251-247)
دانشنامه ویکیپدیا:
داوود(عبری: דָּוִד داوید) به معنی محبوب دومین پادشاه اسرائیل به روایت عهد عتیق بود. در این کتاب پادشاهی بر حق ولی نه بی‌اشتباه،
جنگ‌جویی متبحر و نوازنده و شاعری بزرگ معرفی می‌شود. تعدادی از ترانه‌های منسوب
به وی در کتاب مزامیر
یا زبور جمع‌آوری شده‌است.
سلیمان فرزند داوود، با ادامه کاری که پدرش آغاز
کرده بود، شهر را گسترش داده و معبد مقدس یا هیکل سلیمان
را که امروزه معبد اول خوانده می‌شود در شهر اورشلیم
بنا نهاد.
***
داود پس از کشتن غول جالوت
وقتل
داوود جالوت(بقره:251)
گاه یک تصویر، چقدر زیبا می تواند مفاهیمِ عمیق فلسفی و معرفت شناسی را نشان دهد.
نظریه «عینک ذهن» کانت، همه تلاشش را کرده تا همین نکته کاریکاتور را توضیح دهد
قصه ی این کرگدن، قصه ی ماست؛
ما شاخی جلوی چشمانمان نداریم که با آن، همه جهان را در دو طرفِ یک شاخ ببینیم
اما ذهنمان پر است از پیشفرض ها و پیش داوری ها...
همه ما تصور می کنیم که بی طرفانه قضاوت می کنیم و منطبق با واقع مثلِ همین کرگدنِ رئالیست!
مثل او تصور می کنیم، که میانِ همه جهان شاخی است زیبا
و جهان
دو نیمه است: نیمی این سوی شاخ، نیمی آن سوی شاخ
غافل از اینکه به ذهنمان عینکی است، نادیده!
قضاوت، کار سختی است...قضاوت در هر کاری...
