هنری دیوید ثورو و والدن او

هنری دیوید ثورو و والدن

احمد شمّاع زاده

ثورو را بهتر بشناسیم:

هنری دیوید ثورو (Henry David Thoreau) نویسنده و شاعر بزرگ آمریکایی، در روز دوازدهم ژولای 1817 در شهر کنکورد (Concord) از ایالت ماساچوست (Massachusetts) آمریکا چشم به جهان گشود؛ و پس از 45 سال زندگی، در سال 1862 در همان شهر چشم بر جهان فروبست!

ثورو در سال 1837(بیست سالگی) دانشگاه هاروارد را تمام؛ و 25 سال باقیمانده زندگی خود را در شهر موطن خود سپری کرد. جایی که برای گذران زندگی اش مداد میساخت، در مدرسه درس میداد و به تفکر و اندیشه در طبیعت میپرداخت؛ و نیز جایی که برای لذت بردن از زندگی به گشت و گذار در جنگلها و مزارع میپرداخت و به طور خستگی ناپذیری در جورنال(Journal)ش مطلب مینوشت. مجموعه جورنال او در سال 1906 که به چاپ رسید بالغ بر چهارده مجلّد شد.

او تنهایی را دوست داشت؛ در نتیجه در 28 سالگی (سال 1845) خود را از کار در کنکورد بازنشسته کرد تا دو سال و دو ماه (از ژولای 1845 تا سپتامبر 1847) را در کابینی (Cabin) بگذراند که خود با دست خویش آن را در کنار ساحل والدن پوند(Walden Pond) ساخت.

در سال 1849 یک هفته برفراز کنکورد و رودخانه های مریمک (A Week on the Concord and Marrimack Rivers) را به چاپ رساند؛ و در سال 1854 کتاب والدن (Walden) را که به وسیله آن به شهرت جهانی رسید.

پس از مرگش، مقالات مختلف او که تا آن زمان در جرائد مختلفی به چاپ رسیده بودند، در چند مجلّد گرداوری شد.

در سال 1895 (33 سال پس از مرگش) مجموعه اشعار او زیر عنوان سرودهای طبیعت (Poems of Nature) به چاپ رسید. در سال 1894 آثارش در یازده مجلَّد؛ و پس از دوازده سال، در سال 1906 در بیست مجلّد گرداوری و منتشر شد.

به نقل از "شاعران آمریکائئ در دوره سیصدساله 1630 تا 1930 به کوشش مارک ون دورن (Mark van Doren)، بوستون- 1933- ص: 664 – ترجمه احمد شمّاع زاده از کتاب نویسندگان کلاسیک آمریکاییAmerican Classical Authors))- ورشو و کراکف 1956

والدن را بهتر بشناسیم:

والدن، از جمله مهمترین کتابهای خوب در ادب جهان و از بزرگترین هدیه های امریکا به فرهنگ جهان است.

والدن گزارشی است از دوران خلوت نشینی ثورو که تفکرات و مشاهدات خود را به زبانی ساده و مؤثر؛ صادق و صمیمی در آن بیان کرده است.

والدن، پاسخی شیرین به مادّیگرایی تلخ روزگار اوست و کمتر کسی به خوبی ثورو بی اعتباری زندگی خاکی را مجسّم کرده است.

والدن صدای سادگی در زندگی مادی، صداقت در حیات معنوی، و زبان اعتراضی است شاعرانه به رشد افسارگسیخته­ اقتصادی و صنعتی.  

والدن، نجوای ملایمی است از آنچه که والت ویتمن (1819 تا 1892) با الهام از او، و پس از مرگ او، با فریاد و غوغا بیان کرد.

والدن را، جیمز راسل لوئل یکی از بزرگترین آثار ادبی جهان شمرده است.

اثر معروف دیگر ثورو،Civil Disobedience  یا نافرمانی مدنی است.

مژده مترجم پارسی زبان والدن

من علیرضا طاق درّه، مترجمی ایرانی و عضو انجمن ادبی ثورو در آمریکا هستم. نزدیک به دو سال است که ترجمه کتاب والدن، شاهکار بزرگ هنری دیوید ثورو را آغاز کرده و تا کنون نیمی از این ترجمه را به پایان رسانده ام. این ترجمه از روی نسخه جفری اس کرامر که معتبرترین و درستترین نسخه هاست و با مجوز رسمی دانشگاه ییل (Yale) در دست انجام است.  تا امروز برای ترجمه نیمه اول کتاب نزدیک به دو هزار یادداشت کوتاه و بلند را با پروفسور ریچارد اسنایدر، پروفسور دانلد راس و جمعی دیگر از اساتید ادب و ثورو پژوهان در آمریکا مبادله کرده ام و افتخار می­کنم که آقای کرامر و این جمع از ثوروپژوهان در خواندن و درک درست­ این کتاب، لحظه به لحظه و مستقیماً مرا یاری می­کنند.

در ده سال گذشته با کتاب والدن انسی صمیمی برقرار و  دو سال گذشته از عمرم را نیز به تمامی صرف ترجمه دقیق این کتاب بزرگ کرده ام. وبلاگی ایجاد کرده ام که در آن ضمن معرفی والدن به فارسی زبانان، گزیده ای از ترجمه فارسی کتاب را در اختیار علاقمندان بگذارم. یکی از مفاهیم کتاب والدن را در این تصویر میبینید:

وبلاگ http://walden.persianblog.ir طلیعه ترجمه­ کتابی است بزرگ از ادبیات آمریکا و جهان با نام والدن  Walden اثر هنری دیوید ثورو  Henry David Thoreau نویسنده بلندآوازه آمریکایی.  چند سالی است که با ثورو پژوهان و  شیفتگان زیادی از این کتاب در زادگاه ثورو گفت و گو کرده ام و اکنون دلم هوای آن را کرده است که با دوستانی که در ایران دلبسته این کتاب شده اند نیز از زیباییها و رمز و رازهای این کتاب بزرگ گفت و گو کنم و از هم بیاموزیم.  می­خواهم تا در اینجا ضمن برقراری ارتباط با علاقمندان این کتاب، آنان را در جریان روند ترجمه آن قراردهم و گاه به گاه با آوردن پاره­ هایی از ترجمه­ خویش، آنان را برای خواندن ترجمه پارسی والدن مشتاقتر کنم. 

والدن که در یک و نیم قرن گذشته همیشه در حال چاپ و انتشار بوده، تاثیری گاه خروشان و گاه خاموش اما پیوسته و پایدار، بر فرهنگ آمریکا و جهان داشته است.  ثورو، بیشتر متن کتاب والدن را در خلوت کلبه­ای نوشت که خود در دل جنگل ساخته بود اما  صدایی که از خلوت این خانه برخاست با گذشت زمان به چنان پژواک بزرگی مبدل گشت که بر نهضت کارگری انگلستان و مبارزات مردم آمریکا برای پایان بخشیدن به جنگ ویتنام اثر گذاشت و ستایش بزرگانی مانند مارتین لوتر کینگ، گاندی و تولستوی را بر انگیخت.  گاندی، این نویسنده­ نجیب را بزرگترین هدیه مردم آمریکا به جهان میدانست.  

در میان ترجمه­ هایی که از والدن به زبانهای دیگر شده،  باید انصاف داد که  جای آن در میان فارسی زبانان بیش از هر زبان دیگری خالی است؛ زیرا ثورو به سعدی عشق میورزید و خویش را با او یک جان در دو قالب می­پنداشت.  مدتهاست مردم جهان حکایتی از گلستان سعدی را در والدن میخوانند و آزادی و زیبایی سرو سعدی را میبینند؛ درحالیکه ثورو و والدن او هنوز در ایران شناخته شده نیست.  

به عقیده­ من هممیهنان ایرانی ام می­توانند یاد سعدی و حافظ را به همراه سادگی و صفا و قناعت و صراحت آنان در بیان حقیقت در ثورو تازه کنند و ببینند که اگر اینان زنده بودند در مقابل آنچه که در آمریکا، و به طور کلی در جهان غرب می­گذرد، چه واکنشی نشان میدادند.  آیا آنجا که ثورو میگوید: فقری را بر من ارزانی کنید که ثروت واقعی در اوست، صدای حافظ را نمی­شنویم که می­گوید:

بنده پیر خراباتم که درویشان او       گنج را از بی­نیازی خاک بر سر می­کنند

ثورو در کتاب خویش بر تجمّل گرایی و ثروت پرستیهای حاکم بر جهانی می­تازد که طبیعت و معنویت را در پای آز خویش به نابودی میکشد. تصور کنید که در کشور آمریکا کسی بگوید: انسان به اندازه چیزهایی که می­تواند نخرد ثروتمند است.  

ثورو جویای عالم و آدمی دیگر است.  اما والدن تنها یک اعتراض اجتماعی نیست.  این کتاب، شعری است بزرگ در ستایش طبیعت.  ثورو در دامن طبیعت، خویش را در آغوش خدا می­دید.  

به راستی که با فروهشتن تجملات زندگی چه زیبا و چه سبک­بار، میتوان تا بلندای آسمان و عرش خدا، پرواز کرد!!  

به هنگام خواندن این اثر با شکوه، به این فکر میکنیم که هم از خلوت و تنهایی نترسیم و هم در عین حال، جامعه ای شایسته بسازیم؛ میآموزیم که رفیقی شایسته برای طبیعت پاک و با شکوهی باشیم که اجتماع و دنیای متمّدن بخشی از آن، و نیازمند آن است؛ و سرانجام در مییابیم که باید همیشه بیدار باشیم و زندگی کنیم. 

ثورو بیداری را زندگی میداند.  روز ثورو با یک صبح آغاز نمیشود.  روز او شب ندارد و هر لحظه از زندگی برای او صبحی دیگر و آغاز روزی دیگر است. باشد تا والدن برای ما نیز یکی از سپیده های بیشمار صبحی باشد که در روز زندگی همواره برایمان در حال دمیدن است.

والدن برای من تنها یک کتاب نیست. در فراسوی واژه های این کتاب بزرگ، زمزمه رودها، پرواز و آواز پرنده ها، سرمای زمستان، نسیم نوازش­گر بهاری، و ماهیانی هستند که در آب زلال والدن با ثورو بازی میکنند.  درختانی که در عمق شب زمزمه پارویی را که ثورو در آب می­کشد تکرار می­کنند.  ستاره­هایی که در سینه­ آسمان با چشم بی­خواب ثورو قصه­ها میگویند و او  تصویری زیبا از تمامی این دنیا را برای ما در کتاب خویش به یادگار گذاشته است.  

کسانی که والدن را به زبان انگلیسی خوانده اند، نتوانسته اند آن را زمین بگذارند و سالی یک بار آن را باز خوانی می­کنند و هر بار چیزی تازه در آن می­یابند.