چگونگی مبارزه عربستان با داعش

عربستان سعودی چگونه با داعش مبارزه می‌کند؟

باربارا پلت آشر بی‌بی‌سی

دوم آوریل سیزدهم فرودین نودوچهار

در روزهای تعطیل تپه‌های اطراف شهر ریاض مملو از افرادی است که برای خوشگذرانی و یافتن نقطه مناسبی برای پهن کردن بساط چای و قلیان با اتومبیل های پرقدرت مخصوص بیابان این شنزارها را زیر پا می گذارند.

مشعان العنزی، پسر جوانی است که همراه دوستان خود برای تفریح به این تپه ها آمده است. آنها اهل شمال عربستان در نزدیکی مرز با عراق هستند. آنسوی مرز، بخش عمده این مناطق اکنون در کنترل گروه دولت اسلامی (داعش) است.

مشعان می گوید یکی از دوستان او از شهر زادگاهش برای پیوستن به داعش به سوریه رفته است. او می افزاید:"معمولا داعش به دنبال جذب افراد از طبقات پایین است که آگاهی ندارند. برای داعش شستشوی مغزی این افراد ساده است."

یکی از دوستان این نوجوانان برای پیوستن به داعش به سوریه رفته است

طبق اطلاعات وزارت کشور عربستان از سال ۲۰۱۱ تاکنون حدود ۲۶۰۰ نفر از اتباع این کشور به گروههای اسلامگرای تندرو در سوریه پیوسته و از این تعداد حدود ۶۰۰ نفر به عربستان بازگشته اند. فقط در سال ۲۰۱۴ حدود ۴۰۰ نفر به خاطر فعالیت های مرتبط با گروه داعش در خاک عربستان دستگیر شده اند.

ژنرال منصور سلطان الترکی سخنگوی وزارت کشور می گوید که این رقم نسبتا پایینی است ولی در هر صورت یک نگرانی بسیار جدی است. او می افزاید: "هر کسی که داعش را ساخته اهداف مشخصی را دنبال می کند و یکی از این اهداف حمله به عربستان است. آنها می دانند که مرزهای ما به خوبی حفاظت می شود بنابراین تلاش می کنند روی تبلیغات تمرکز کنند، مثلا تحریک جوانان که به نیابت از سوی داعش عملیات تروریستی انجام دهند."

"مقایسه غیرمنصفانه"

پس از وقوع مجموعه ای از حملات گروه القاعده در دهه گذشته، عربستان سعودی روی تجهیز و سازماندهی نیروهای ضد تروریسم سرمایه گذاری فراوانی کرده است. ولی تا همین اواخر به تقویت گروههای جهادی سوریه از طریق بازگذاشتن دست روحانیون هوادار این گروهها و همینطور حمایت از گروههای سنی تندرو در پبشبرد یک جنگ نیابتی علیه حکومت ایران متهم شده بود.

یکی از برنامه های بلندپروازانه گروه داعش تصرف عربستان سعودی است

گروه موسوم به دولت اسلامی سال گذشته با تصرف قلمرو وسیعی در خاک سوریه و عراق تشکیل یک خلافت اسلامی خود خوانده را اعلام کرد. این گروه اکنون وعده داده که عربستان سعودی، زادگاه اسلام و اماکن مقدس مسلمانان را تصرف خواهد کرد.

سال گذشته حکومت عربستان سعودی پیوستن به گروه داعش را یک جرم دانست و بخشی از روحانیون کشور را بسیج کرد تا داعش را به عنوان یک گروه غیراسلامی محکوم کنند. ولی این کشور در برداشت بسیار محافظه کارانه خود از شریعت و از جمله اجرای مجازات های سخت که گروه داعش نیز آنها را به شکل افراطی تری اجرا می کند، تجدید نظر نکرده است.

یکی از تازه ترین موارد از اجرای مجازات های اسلامی سختگیرانه صدور حکم هزار ضربه شلاق برای یک وبلاگ نویس به نام رائف بدوی بود که در غرب به عنوان تشابه جهانبینی حاکم بر عربستان سعودی با گروه داعش محکوم شد.

شاهزاده ترکی الفیصل رییس سابق اداره امنیت عربستان می گوید:"این دقیقا همان مشکل اساسی است که ما با رسانه ها مثل شما داریم. شما سیب و پرتغال را با هم قاطی می کنید. فاحش (کلمه توهین آمیز در عربی بر وزن داعش) یک گروه تروریستی است و هیچ سیستم قضایی و حقوقی ندارد. عربستان یک کشور و حکومت است که سابقه سیستم قضایی آن حتی از قوانین عمومی انگلیس هم قدیمی تر است."

مراکز بازپروری

در زندانی که بی بی سی توانست از آن بازدید کند صندوقی برای دریافت پیشنهادات زندانیان وجود داشت

حکومت عربستان مدعی است که با اجرای برنامه هایی در حال بازپروری افرادی است که به گروههای جهادی پیوسته اند. آنها در یک فرصت استثنایی به من اجازه دادند که تحت مراقبت و کنترل شدید از یک زندان امنیتی که محل نگهداری اعضای داعش است، بازدید کنم.

در این بازدید آنها بخشهای مختلف این ساختمان تمیز و مدرن از جمله بیمارستان بسیار مجهز، یک کتابخانه، اطاق های مخصوص ملاقات خصوصی و حتی یک صندوق شکایت در مورد حقوق بشر را به من نشان دادند. هدف آنها رد اتهامات مربوط به وجود شکنجه در بازداشتگاهها بود.

در طول این بازدید به من اجازه داده نشد با هیچ زندانی ملاقات کنم مگر یک نفر مشخص که مقامات او را انتخاب کرده بودند.

این زندانی ۴۵ ساله به نام مناع ناصر به من گفت که برای شرکت در خدمات امدادی به سوریه رفته بود. او گفت که شهر رقه را به عنوان مرکز فعالیت خود انتخاب کرد چون در آن زمان یکی از مراکز اصلی سکونت پناهجویانی بود که از جنگ می گریختند. ولی بعدها به مرکز استقرار گروه داعش بدل شد.

منا ناصر افزود:"داعش من را تهدید کرد که اگر خانواده سلطنتی عربستان و رهبران عرب را انکار و محکوم نکنم مرا خواهند کشت. من مجبور شدم با آنها بیعت کنم و از نظرات آنها تبعیت کنم."

بی‌بی‌سی امکان آن را یافت تا با زندانی که گفته شد به اجبار به استخدام داعش در آمده بود، ملاقات کند

پس از بازدید از زندان من را به یک مرکز بازپروری بردند. یک مجموعه ساختمان بسیار بزرگ که در آن مددکاران اجتماعی، روحانیون، هنرمندان و روانشناسان با اجرای برنامه های جامعی سعی می کنند اعضای گروههای تندرو را به جامعه بازگردانند.

یکی از افرادی که در این برنامه های بازپروری شرکت کرده به من گفت که تلاش کرده بود برای پیوستن به جهاد به سوریه برود ولی اکنون درک او از جهاد تغییر کرده است. او افزود:"امروز می بینیم که داعش هم با غیرمسلمان ها و هم مسلمان ها می جنگد. خدا را شکر که این مرکز راه درست را به من نشان داد."

جوانان ناراضی

جین کینینمونت یک کارشناس مسایل خاورمیانه در لندن می گوید تفسیر ناب گرایانه عربستان سعودی از فلسفه و آموزشهای اسلام با اعمال خشونت مذهبی که گروه داعش کشتن شیعیان وغیر مسلمانان را با توجیه می کند، پیوند دارد.

او می افزاید:"در عربستان سعودی گروهی از روحانیون مورد حمایت حکومت و به خصوص روحانیونی که از سوی حکومت تحمل می شوند، معمولا پیروان سایر فرقه ها و برداشت ها از اسلام را کافر می دانند."

برداشت سختگیرانه عربستان سعودی از اسلام با عناصری از جهانبینی گروه داعش مقایسه می شود

در عربستان تبلیغات بسیار مهم است چون در این جامعه به شدت محافظه کار جوانان بسیاری از چیزها را در اینترنت جستجو می کنند و همین باعث می شود که در مقابل تبلیغات داعش برای جذب نیرو آسیب پذیر شوند.

هر چند این تصور وجود دارد که در جامعه ثروتمندی مثل عربستان جوانان از قبل پولی که دولت هزینه می کند در رفاه زندگی می کنند ولی حقیقت این است که حکومت برای تامین اشتغال جوانان که بیش از دو سوم جمعیت را تشکیل می دهند، با مشکل روبرو است.

در مورد اینکه جوانان بیکار و تحصیل نکرده برای گریز از زندگی نامطلوب خود از پیوستن به داعش حرف می زنند حکایت های زیادی شنیدیم. اما رفتن به میدان نبرد به مرور دشوارتر شده و حکومت عربستان نیز تدابیر امنیتی برای دفاع از خود در برابر حمله از خارج را تشدید کرده است.

در مرز عربستان با قلمرو گروه داعش یعنی مرزهای شمالی این کشور با عراق، دو ردیف حصار ساخته شده که صدها کیلومتر در یک بیابان خشک امتداد می یابد و به وسیله دوربین های بسیار مدرن کنترل می شوند. اوایل سال جاری پیکارجویان گروه داعش در زد و خوردی با واحدهای مرزبانی عربستان سه مامور را کشتند. اما خطر اصلی در داخل است و نه خارج.

با این وجود حکومت عربستان سعودی هیچگاه به این سئوال نپرداخته که شاید جهانبینی حاکم بر کشور بخشی از مشکل باشد.