شیوع بیماریهای روانی

شیوع بیماریهای روانی؛ جامعه ای که از درون می سوزد

فیروزه رمضان زاده 

جرس: شیوع بيماریهای روانی در ایران در سال ۱۳۷۹ نزديک به ۲۱ درصد بود اما اکنون اين ميزان به ۳۴ و ۹ دهم درصد افزايش يافته است و برپایه آخرین بررسی های وزارت بهداشت و درمان،  از سال ١٣٩٠ تا ١٣٩٤، نزديک به ٢٠ تا ٣٠ درصد از جمعيت کشور دچار مشکلات روانی خواهند شد.

مهرداد درویش‌پور، جامعه‌شناس مقیم سوئد در گفت‌و‌گو با جرس، یکی از دلایل افزایش بیمارهای روانی را گسترش ناهنجاری‌های اجتماعی می‌داند. وی ازجمله پیامدهای ناهنجاری را تولید اضطراب، تشویش و بی‌قراری و شوک‌های روانی می‌داند و می‌افزاید: «گسترش فقر و ناملایمات اجتماعی نیز در سلامت روانی کل جامعه تاثیر منفی دارد. به عبارت دیگر کل جامعه را بیمار می‌سازد. از همه بد‌تر گسترش سرکوب و اختناق پلیسی است که با زندان ساختن کل جامعه بیمارهای روانی را به طبیعی‌ترین عارضه اجتماعی بدل می‌سازد. آنجا که باسرکوب جنبش‌های اجتماعی جای بالندگی، شادی و نشاط را افسردگی، یاس و در خور فرورفتگی بگیرد، اختلالات روانی و به ویژه افسردگی و روان نژندی جای امید به آینده بهتر و تلاش برای آنرا می‌گیرد.»
 

حسین نحوی‌نژاد، رئیس ستاد ساماندهی بیماران روانی و مزمن سازمان بهزیستی، نیز می‌گوید: «موضوع سابقه فرهنگی دارد چرا که مردان کمتر از زنان از سوی خانواده‌ها مورد حمایت قرار می‌گیرند، دختر و زنی که مبتلا به اختلال روانی شده به دلایل فرهنگی و ناموسی و سنت بیش از پسران جوان و مردان از سوی خانواده مورد پذیرش قرار می‌گیرد.»
وی می‌افزاید: «از عامل خانواده که بگذریم، اقتصاد، شاخص تاثیرگذار دیگری است که در مسائلی چون بیکاری، فقر، تبعیض و تورم نشانه‌های منفی در میان افراد جامعه بر جای گذاشته و در شکل دادن به موج جدیدی از بیماران روانی تاثیرگذار بوده است.» (فرهیختگان)
 

اما احمد جلیلی، روان‌پزشک و نماینده انجمن جهانی روان‌پزشکی در آسیای میانه و غربی در این زمینه معتقد است: «هرگاه، جامعه‌ای در مسیر یک تغییر و تحول سریع چون جنگ، انقلاب، بحران‌های اقتصادی و غیره قرار گیرد، دچار نوساناتی از جمله بیماری‌های روانی می‌شود.» (شرق)
 

به گفته مصطفی معین، رئیس کرسی یونسکو در آموزش سلامت در ایران در نشست خبری دومین همایش سالانه سلامت روان و رسانه «فشارهای روانی مختلف مانند نابرابری‌های اقتصادی، ‌سوء استفاده از دین، تبعیض جنسیتی و قومی می‌تواند موجب کاهش قدرت دفاعی بدن و به دنبال آن وقوع انواع مشکلات روانی برای افراد شود.» (ایلنا)
 

افزایش ٣٠ درصدی
در حالی که آخرین آمار از شیوع بیماری‌ها و اختلالات روانی، در سال ١٣٨۴انجام شده و رقم ٢١‌ درصد را نشان می‌دهد علی‌رضا مصداقی‌نیا، معاون بهداشتی وزارت بهداشت براین باور است: «برپایه مطالعات انجام شده از سال ١٣٩٠ تا ١٣٩۴، نزدیک به ٢٠ تا ٣٠ درصد از جمعیت کشور دچار مشکلات روانی خواهند شد.» (مهر)
 

با این وجود، احمد جلیلی، روان‌پزشک و نماینده انجمن جهانی روان‌پزشکی در آسیای میانه و غربی، آمارهای اعلام شده در مورد میزان شیوع بیماری‌های روانی در ایران را دقیق نمی‌داند و می‌گوید: «درصد واقعی بیشتر از آماری است که به صورت رسمی اعلام می‌شود.»
 

احمد نوربالا، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، اسفند ماه ۱۳۹۰ در نشست خبری دومین همایش سالانه سلامت روان و رسانه، گفته بود «برپایه مطالعه‌ انجام شده در سال‌های ۱۳۷۸ و ۸۷ میزان شیوع اختلال‌های روانی در میان ایرانیان در فاصلهٔ ۹ سال ۶۰ درصد افزایش پیدا کرده و به اندکی بیش از ۳۴ درصد رسیده است.» (ایلنا) 

عباس علی ناصحی، مدیر کل سلامت روان وزارت بهداشت ایران می‌گوید: «متوسط شیوع انواع بیماری‌های روانی در تهران نسبت به سایر شهرهای ایران، بالا‌تر است و بیش از یک سهم مردم این شهر به اختلالات روانی دچار هستند.» به گفته وی «برپایه آخرین تحقیقات انجام شده از سوی شهرداری تهران در سال ۱۳۸۸ پیرامون شیوع بیماریهای روانی در تهران، نزدیک به ۳۴ درصد از مردم شهر تهران به یکی از انواع بیماری‌ها و اختلالات روانی مبتلا هستند.» (فارس) 

پیش از این در تیرماه سال گذشته، بهزاد دماری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در نشست «تجربیات جهانی و نگاهی همه‌جانبه به پیش‌گیری از کودک‌آزاری» گفته بود: «شیوع بیماری‌های روانی در سال ۱۳۷۹ نزدیک به ۲۱ درصد بود در حالی که اکنون این میزان به ۳۴ و ۹ دهم درصد افزایش یافته است و این روند رو به افزایش است.» 

وی با انتقاد از سیاست‌های کلان کشور در زمینه سلامت روانی شهروندان افزوده بود: «رتبه ایران در رتبه‌بندی نشاط ملت‌های جهان، در سال ۲۰۰۶ بین ۱۷۰ کشور ۹۶ بود. اکنون می‌توان برآورد کرد بیش از ۲۵ میلیون بیمار روانی ایرانی در کنار افراد سالم، زندگی می‌کنند.» (خبرآنلاین) 

 شاخص نخست مرگ و میر در بین زنان ایرانی
در بانک اطلاعات مرتبط با بیماران روانی ۱۰۱ هزار بیمار روانی مزمن شناسایی شده‌اند که از این تعداد ۶۷ درصد مرد و ۳۳ درصد زن هستند.
مردان در این میان، اغلب دچار اسکیزوفرنی و زنان به استرس، اضطراب و افسردگی دچارهستند. از سوی دیگر بر اساس پژوهشی که در همین حوزه انجام شده است ۳/۲۱ درصد در مناطق روستایی و ۲۱ درصد در مناطق شهری اختلالات در مسائل روانی وجود داشته و ۶ دهم درصد افراد ایرانی دچار روان‌پریشی و اسکیزوفرنی هستند. این در حالی است که اختلالات روانی در افراد متاهل جدا‌شده و افراد بیکار شایع‌تر است. (فرهیختگان) 

اما به گفته عباس علی ناصحی، مدیر کل سلامت روان وزارت بهداشت ایران «شاخص نخست مرگ و میر در بین زنان ایرانی مربوط به بیماری‌های روانی است.» وی شیوع بیماریهای روانی در کشور را برپایه آخرین مطالعه وزارت بهداشت در سال ۸۴ نزدیک به ۲۱ درصد (۱۶ درصد از مردان و ۲۶ درصد از زنان ایرانی) عنوان کرده ومی افزاید: «‌این آمار فقط دربرگیرنده موارد بیمارانی است که به خدمات روانپزشکی سرپایی یا بستری نیازمند هستند.»
این مقام مسئول در وزارت بهداشت با اشاره به کمتر بودن میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات و حملات قلبی و عروقی در مورد زنان ایرانی، می‌گوید: «شاخص نخست مرگ و میر در بین زنان ایرانی مربوط به بیماری‌های روانی است.»

با این وجود، بررسی انجام شده در سال‌های اخیر پیرامون شیوع اختلال‌های روانی در سطح کشور، نشان می‌دهد ۲۶ در صد زنان و ۱۵ درصد مردان دچار این اختلال‌ها هستند. این میزان در خوش‌بینانه‌ترین حالت شامل یک پنجم کل شهروندان می‌شود. اما احمد جلیلی، رئیس انجمن روان‌پزشکان ایران، شمار زنان مبتلا را اندکی بیشتر و تا دوبرابر مردان عنوان کرده و می‌گوید: «شرایط محیطی و نابسامانی‌های اجتماعی و قانونی در این مسئله موثر است.»  

تنها ده هزار تخت روان‌پزشکی پس از گذشت ۵۰ سال از زمان تصویب قانون سال ۱۳۳۹ برای ایجاد مکانی مناسب برای درمان و نگهداری مجرمان دارای بیماری روانی، مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت ایران، می‌گوید: «تنها ١٠ هزار تخت روان‌پزشکی در بیمارستان‌های کشور وجود دارد که ۴١ درصد از این‌ میزان در تهران قرار دارد.
به گفته وی در ١٧ استان کشور، تخت روان‌پزشکی و در ٢٣ استان نیز، تخت روانی کودک وجود ندارد.

محمد رضا ابراهیمی، متخصص روان‌شناسی و روان درمانی و روانکاوی در وبلاگ خود گفته است: «به عنوان روان‌شناسی که سالیان متمادی به کار رواندرمانی و روانکاوی می‌پردازم این ادعا که سونامی بیماریهای روانی در ایران در حد فاجعه آوری مخرب و غیر قابل کنترل شده است سخنی گزاف نیست. میلیون‌ها ایرانی در دام افسردگی و اختلالات اضطرابی و اختلالات شخصیتی و صد‌ها بیماری دیگر دست و پا می‌زنند و اکثریت حتی از بیماری خود آگاه نیستند. اگر هر معتادی با چهار نفر از پیرامونیان خود در ارتباط باشد حداقل بیست میلیون نفر در معرض عوارض اعتیاد بصورت مستقیم قراردارند. یک میلیون اسکیزوفرن در خوش بینانه‌ترین حالت پنج میلیون نفر دیگر را با خود درگیر می‌سازند. یک میلیون مبتلا به سایکوز دو قطبی نیز پنج میلیون دیگر را به خود مشغول می‌سازند. حدود پنج میلیون مبتلایان به عقب ماندگیهای ذهنی با درجات گوناگون نیز بیست میلیون دیگر را از خود متاثر می‌سازند. حدود پانزده میلیون مبتلا به اختلالات شخصیتی نیز تمامی هفتاد و پنج میلیون نفر دیگر را به بازی وا می‌دارد.»