توسعه شبکه ارتباطات و رویارویی با دولت

توسعه شبکه ارتباطات در ایران؛ دور تازه رویارویی با دولت

علی‌اصغر رمضانپور

روزنامه‌نگار

شنبه 06 سپتامبر 2014 - 15 شهریور 1393

دور تازه‌ای از بحث بر سر افزایش سرعت اینترنت و تلفن‌های همراه نسل سوم در ایران به راه افتاده است

برنامه جدید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای افزایش پهنای باند اینترنت و راه‌اندازی نسل سوم تلفن همراه، به مناقشه تازه‌ای بر سر سیاست توسعه فناوری ارتباطات در ایران منجر شده است.

غلامحسین محسنی اژه‌ای، معاون اول رئیس قوه قضاییه و غلامعلی حداد عادل، یکی از نزدیک‌ترین مشاوران فرهنگی رهبر جمهوری اسلامی، سیاست توسعه خدمات ارتباطی در دولت حسن روحانی را مورد انتقاد قرار داده‌اند. پیش از این، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، یکی از مراجع تقلید ایران، اقدام به توسعه پهنای باند اینترنت و استفاده از نسل تازه تلفن همراه را غیرشرعی کلیک دانسته بود. همزمان، گروهی از نمایندگان مجلس ایران هم خواهان محدود شدن اختیارات دولت در اجرای سیاست‌های توسعه ارتباطات در کشور شده‌اند.
 

آقای اژه‌ای روز چهارشنبه، ۱۱ شهریور، گفت: "کسانی که می‌خواهند نسل سوم فلان تکنولوژی را به کشور وارد کنند، آیا ابزارهای فرهنگی و پیوست‌های امنیتی و فرهنگی این تکنولوژی را هم فراهم کرده‌اند؟" او همچنین گفت: "نگوییم مردم خودشان خوب را از بد تشخیص می‌دهند، نگوییم مردم خودشان این را انتخاب کرده‌اند، جامعه باید احساس تکلیف کند و بداند که شاید تمیز خوب از بد برای مردم آسان نباشد."دو روز پیش از این سخنان، آقای حداد عادل گفته بود: "برای حفظ آرامش فرهنگی در جامعه نباید مسئولان، مطالب خود را در فیسبوک بگذارند و رها کردن این مسائل، موجب تشنج و تنش فرهنگی در کشور می‌شود."
نخستین تهاجم به سیاست توسعه خدمات ارتباطی را -که از وعده‌های انتخاباتی آقای روحانی به شمار می‌رود- گروهی از نزدیکان به شورای عالی فضای مجازی آغاز کردند؛ گروهی که خود را "جمعی از فعالان فضای مجازی" نامیده‌اند.
آیت‌الله مکارم شیرازی هم پس از دیدار با علی لاریجانی، رییس مجلس ایران، و در واکنش به انتقاداتی که در شبکه‌های اجتماعی درباره او مطرح شده بود، گفت که مخالف فناوری اینترنتی نیست. او در توضیح سخنان خود گفت که گروهی از سوی شورای عالی فناوری نزد او آمده‌اند و درباره پیامدهای فرهنگی راه‌اندازی نسل سوم تلفن همراه ابراز نگرانی کرده‌اند.
این گروه در استفتایی که از او کرده‌اند، نوشته‌اند: "با توجه به آنکه وزارت ارتباطات اعلام کرده است که به زودی مجوز 'خدمات اینترنت پرسرعت همراه و کلیه خدمات نسل سوم و بالاتر ارتباطات همراه' را به اپراتورهای تلفن همراه کشور ارائه خواهد کرد و با عنایت به آنکه حتی در کشورهای لائیک، ضوابط و سازوکارهای مختلفی برای ایجاد امنیت اخلاقی و روانی کاربران و حفاظت از آنان در برابر آسیب‌های این نوع خدمات، از جمله دسترسی آسان به مطالب، فیلم‌ها و عکس‌های ضداخلاقی و ضدانسانی، شایعه‌پراکنی و فتنه‌انگیزی، تضعیف بنیان خانواده، جاسوسی و فروش اطلاعات محرمانه کشور و خانواده‌ها و امثال آن فراهم شده است، ولی در کشور ما هنوز بسیاری از این زیرساخت‌ها فراهم نشده است و علی‌رغم مفاسدی که وجود دارد، امکان نظارت بر آن ممکن نیست."

به نقل از آیت‌الله مکارم شیرازی گزارش شده بود که اینترنت پرسرعت، خلاف شرع و موازین انسانی است، ولی او بعد گفت که مخالف فناوری اینترنتی نیست.

این استفتا از آیت‌الله مکارم شیرازی یک روز پس از آن انتشار یافت که گروهی از نمایندگان مجلس ایران طرحی دو فوریتی را مطرح کردند که براساس آن، خواهان ادغام شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی فناوری اطلاعات شده‌اند. شورای عالی فضای مجازی زیر نظر آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی است و شورای عالی فناوری، نهادی نظارتی است که زیر نظر دولت عمل می‌کند.

محمد سلیمانی، نماینده تهران در مجلس که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در کابینه اول محمود احمدی‌نژاد بوده است، به عنوان طراح این طرح، با یادآوری اینکه شورای عالی فضای مجازی در اسفند سال ۹۰ توسط رهبر جمهوری اسلامی تشکیل شد، گفت: "دستورات و جمع‌بندی این شورا در حکم قانون تلقی شد و مسئولیت این شورا گسترش امور فناوری و اطلاعات و به‌ویژه شبکه جهانی اینترنت و ضرورت سرمایه‌گذاری جهت بهره‌گیری از فرصت این تکنولوژی است."

آقای سلیمانی گفت: "براساس قانون مصوب وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال ۱۳۸۲ شورای عالی فناوری اطلاعات دیده (در نظر گرفته) شده است که این دو شورا با وظایف مشخص دچار تعارض، تداخل و موازی‌کاری شدند."
آقای سلیمانی موازی‌کاری شورای عالی فناوری اطلاعات و شورای عالی فضای مجازی را مانعی جدی در برابر پیشبرد اهداف خرد و کلان دانسته و گفته است: "بر این اساس، طرح ادغام این دو شورا و حذف ماده ۴ قانون وزارت ارتباطات مطرح شد، چرا که با وجود شورای عالی فضای مجازی این مسئولیت به خوبی انجام می‌شود."
شورای عالی فضای مجازی، نهاد اصلی اعمال فیلترینگ در فضای مجازی در ایران به شمار می‌رود.

مخالفان توسعه شبکه‌های ارتباطی و افزایش سرعت اینترنت در ایران می‌گویند که "نگرانی‌های امنیتی و فرهنگی" دارند.

دور تازه بحث بر سر افزایش سرعت اینترنت و تلفن‌های همراه نسل سوم و آزادی استفاده از فیسبوک و ماهواره، همزمان با برپایی یک همایش تازه در تهران به راه افتاده است که هدف آن، پرداختن به ضرورت توسعه شبکه خدمات ارتباطی به عنوان یکی از زیربناهای توسعه کشور است. 

برپایی این همایش که توسط تشکل‌های صنفی بخش خصوصی و با حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام شد، با اختلالاتی همراه بود که نشانه‌ای از ناخرسندی بخش‌هایی از حکومت ایران برای همراهی با آن و فشارهای وارد بر دولت برای توسعه فناوری‌های ارتباطی جدید است.

برنامه سخنرانی حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران در مراسم افتتاحیه لغو شد و ویزای ورود برخی مهمانان برجسته‌ای که برای حضور در کنفرانس به تهران دعوت شده بودند، صادر نشد. با وجود همه این اختلالات، نخستین همایش بین‌المللی هفته فناوری اطلاعات و ارتباطات پارسی‌زبانان(Persian ICT Week) با همکاری سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران و انجمن و تشکل‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات کشورهای عرب (اجمع) در روزهای هشتم و نهم شهریور ماه در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی در تهران برگزار شد.

در سخنرانی افتتاحیه کنفرانس که "اینترنت، پیشران توسعه" نام گرفته بود، اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری ایران، بر ضرورت توسعه اینترنت و شبکه ارتباطی کشور برای توسعه کشور تاکید و از تلاش‌هایی که به گفته او برای جلوگیری از برنامه‌های توسعه شبکه ارتباطات کشور صورت می‌گیرد، ابراز تاسف کرد. او گفت: "عده‌ای گمان می‌کنند که می‌توانند با بستن و تنگ کردن فضای دسترسی شهروندان، در را به روی دنیای جدید ببندند."

مخالفان توسعه شبکه‌های ارتباطی و افزایش سرعت اینترنت در ایران، مخالفت خود را ناشی از "نگرانی‌های امنیتی و فرهنگی" می‌خوانند، اما نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که در پس این نزاع سیاسی، نوعی جدال فنی نهفته است که میان شرکت‌هایی جریان دارد که بازارهای عمده فناوری ارتباطات را در ایران در دست دارند. در حال حاضر اپراتوری خدمات تلفن همراه نسل سوم به دو شرکت ایرانسل و همراه اول سپرده شده است که از شرکت‌های نزدیک به دولت خوانده می‌شوند و می‌توانند خدمات خود را به میلیون‌ها مشتری بفروشند. به این ترتیب، به نظر می‌رسد مخالفان که عمدتا حامی شرکت‌های مجری مصوبات شورای عالی فضای مجازی هستند، به طور مشخص بازار و درآمدهایی را هدف گرفته‌اند که دولت مصمم است از آن برای توسعه شبکه ارتباطی کشور بهره گیرد.

با وجود همه این مخالفت‌ها، اظهارات تازه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نشان می‌دهد که دولت همچنان مصمم است تا برنامه خود را با وجود همه اختلالات دنبال کند. محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از مردم خواسته است تا در مورد اختلالات فنی که بروز می‌کند، نگران نباشند. او گفته است: "در هر شهری که نسل سوم ارتباطی ارائه می‌شود، لازم است که سیستم‌های اینترنتی تغییر کند و تغییر سیستم‌ها باعث به وجود آمدن اختلالاتی می‌شود. با این حال، مردم باید بدانند که این اختلالات موقت است و برای اصلاح و ارتقای اینترنت به نسل سوم ضروری است."
با وجود اراده دولت برای ادامه این برنامه‌ها به نظر می‌رسد که موفقیتش در پیش بردن این برنامه‌ها تا حد زیادی به میزان اثرگذاری دور بعدی حمله مخالفان به برنامه‌های دولت بستگی دارد.
مخالفان دولت از هم‌اکنون خود را آماده می‌کنند تا بار دیگر به هنگام بررسی طرح ادغام شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی فناوری اطلاعات به صحنه بیایند، اما تلاش آیت‌الله مکارم شیرازی برای توضیح سخنان خود و همچنین تاکید آقای اژه‌ای بر مخالف نبودن با توسعه فناوری نشان می‌دهد که مخالفان نیز نمی‌توانند نسبت به واکنش همراه با نارضایتی کاربران شبکه‌های ارتباطی جدید که در روزهای اخیر ابراز شده است، بی‌اعتنا باشند.