موسیقی در سال ۱۳۹۴؛ لغو کنسرتها و...

موسیقی در سال ۱۳۹۴؛ لغو کنسرتها، جشنواره فجر و حذف برنامه تلویزیونی

موسیقی در سال ۱۳۹۴ با رخدادهاو حاشیه‌های ریز و درشتی روبرو بود. ده رخداد زیر از میان ده‌ها اتفاق مهم دست‌چین شده است.

لغو کنسرت‌ها

پر سر و صداترین رخداد موسیقی را می‌توان لغو کنسرت‌ها نام نهاد که اگرچه در دولت‌های قبلی نیز کمابیش وجود داشت، اما در دولت یازدهم شدت گرفت و به خصوص در زمستان ۹۳ به اوج رسید و البته تراشه‌های آن به بهار و فصل‌های بعدی سال ۹۴ هم اصابت کرد.

احمد علم‌الهدی که مخالف سرسخت برگزاری کنسرت در مشهد بود تقریبا با مقاومت خود اجازه برگزاری هیچ کنسرتی را در خراسان رضوی نداد، اگر چه در ماه‌های پایانی سال همایون شجریان توانست در قوچان کنسرت دهد.

لغو کنسرت پرواز همای با دستور دادستانی که با پوزش خواهی او و این که نوشت فرزند انقلاب است و پشیمان از کارها و سخنان گذشته‌اش از جمله این رخدادها بود.

پرواز همای توانست چند ماه بعد کنسرت برگزار کند. لغو کنسرت کیهان کلهر و گروه بروکلین رایدر، شهرام ناظری در شیراز و نیز گروه لیان در همین شهر از دیگر حاشیه‌های پر سر و صدای سال ۹۴ به شمار می‌رفت.

به رغم دفاع وزیر ارشاد از عملکرد وزارتخانه، به خصوص در بخش موسیقی و اصولا معاونت هنری، سیر حوادث و اتفاقات حاشیه‌ساز سال ۹۴ و تغییر مدیریت موسیقی کشور و حضور سرپرست (و نه مدیر جدید برای موسیقی) نشان داد که وزیر ارشاد و معاونانش در دفاع از آثار و برنامه های مجوز گرفته و هماهنگی میان مسئولان ارشاد در تهران و شهرستان ها کمتر توفیق داشته‌ و ناامنی حرفه‌ای و اقتصادی در عرصه هنر موسیقی را سبب شده‌اند.

هنر در سال ۹۴

ده فیلم خبرساز سینمای ایران

کتاب و نشر در سال ۹۴

سینمای ایران در سال ۹۴

تئاتر در سال ۹۴

خوانندگی بانوان و ماجرای اپرای عاشورا

خوانندگی بانوان و حتی نوازندگی آنها در گروه‌ها از جمله مباحث مبتلابه در سال ۹۴ بود که در زمان اجرای اپرای عاشورا در تالار وحدت به اوج خود رسید.

پیش از این البته تیتراژ پایانی سریال مختارنامه با صدای لالایی زن از شبکه اول به کرات پخش می‌شد و گمان هم این بود که خواندن زنان برای آثار مذهبی و مرتبط با حادثه عاشورا، مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، اما انتشار فیلمی از اپرای عاشورا در فضای مجازی و اعتراض خبرگزاری فارس ماجرا را رسانه‌ای و حساسیت‌ها را به اوج رساند.

بنیاد رودکی که مسوولیت اجرای "اپرای عاشورا" و سایر برنامه‌های تالار وحدت تهران را بر عهده داشت، برای این رسانه‌ تکذیببه‌ای فرستاد و خاطرنشان کرد ویدئوی منتشرشده مربوط به تست صدای هم‌خوان زن در هنگام تمرین ارکستر سمفونیک تهران است و در خود اپرا همراه خواننده زن همخوان مرد هم می‌خواند اما فارس نوشت "ویدئوی یادشده حاوی بخش‌هایی از شب اول اجرا و در ادامه، قسمتی از تمرین مربوط به این اپرا است."

انتقاد رئیس دیوان عدالت اداری (محمد جعفر منتظری) و انتقادش از خواندن در پشت صحنه و تجمع برخی از منتقدان در جلوی تالار وحدت در اعتراض به سیاست‌های وزارت ارشاد از جمله حواشی اپرای عاشورا بود.

دستان؛ حذف تنها برنامه موسیقی محور از تلویزیون

برنامه موسیقی محور "دستان" که چند سالی بود از شبکه آموزش سیما پخش می‌شد، از جدول برنامه‌ها حذف شد. عده ای دلیل این حذف را این می دانستند که مجری آن ( عباس سجادی که همزمان مدیریت فرهنگسرای نیاوران را بر عهده دارد) در یکی از روزها از محمدرضا شجریان در فرهنگسرای نیاوران استقبال کرده بود.

اگرچه صدا و سیما هیچگاه در این زمینه اعلام موضع مشخصی نکرد، اما از سوی دیگر به این پرسش برخی از منتقدان هم پاسخ نداد که همراهی با آقای شجریان در برنامه‌ای خارج و بی ارتباط با برنامه‌های سازمان چه ارتباطی به حذف یک برنامه پربینده و باسابقه از صدا و سیما دارد. برنامه دستان در پنج سالی که از عمر آن می‌گذشت گفت وگوهای کارشناسی و کیفی‌ای را با عمده چهره‌های مطرح موسیقی در گونه‌های مختلف سنتی و کلاسیک و پاپ صورت داد که مجری تمامی این گفت وگوها عباس سجادی بود. از قرار بیش از ۲۰ برنامه بعدی این مجموعه هم با همین مجری ضبط شده بود و برای دست اندرکاران برنامه هم حذف یا تغییر مجری عملا غیر ممکن می‌ نمود.

ممنوعیت خوانندگان؛از شجریان تا ۲۰ خواننده دیگر

در کنار تلاش‌هایی که صورت می‌گفت تا محمدرضا شجریان در ایران به اجرای دوباره کنسرت و انتشار آلبوم بپردازد، یکباره خبری منتشر شد که وزارت ارشاد و دفتر امور موسیقی ۲۰ خواننده مطرح سنتی و پاپ را در فهرست ممنو‌ع‌الکارهای خود قرار داده است. از قرار دلیل این اتفاق پخش آثار آنها از شبکه‌ای به نام شبکه رادیویی جوان در لس‌آنجلس آمریکا و نیز برخی شبکه‌های تلویزیونی خارج از ایران بود.

این اخبار اگر چه با پاسخ‌های نه چندان قاطع وزارت ارشاد روبرو شد‌، فصلی تازه در احقاق حق اهالی موسیقی را رقم زد که در نهایت و به رغم ممنوع الکاری موقت چند نفر، به کارزاری برای احقاق حقوق این افراد انجامید.

مصاحبه سالار عقیلی با شبکه من و تو

در بحبوحه شروع جشنواره موسیقی فجر سالار عقیلی که قرار بود در این جشنواره اجرای برنامه‌ داشته باشد، با شبکه تلویزیونی "من و تو" در خارج از ایران مصاحبه کرد.

این شبکه از دیدگاه دست‌اندرکاران جمهوری اسلامی و وزارت ارشاد در زمره "شبکه‌های معاند" قرار دارد و هنرمندان نباید با آن مصاحبه کنند.

بنا بر این مصاحبه آقای عقیلی نوعی رد شدن از خطوط قرمز ترسیمی بود که واکنش‌های اولیه به آن سخت و تند بود.

مدیر جشنواره از حذف نام عقیلی از جشنواره موسیقی فجر خبر داد و چند رسانه طیف مخالف دولت نیز انتقادات سفت و سختی را به او وارد کردند.

آقای عقیلی در واکنش به این انتقادات از کار خود پوزش خواست و "دلنوشته" ای به خبرگزاری فارس داد و اعلام کرد که ناخواسته وارد چنین جریانی شده است و به ایران برگشت و در جشنواره هم به اجرای برنامه پرداخت. بخشودگی عقیلی اعتراض برخی خوانندگان پاپ را بلند کرد که اجرای آثار آنها بدون مجوز خودشان در برخی از این شبکه‌ها موجب ممنوعیت کاری‌ آنها شده است و ارشاد در این زمینه و بر خلاف ماجرای سالار عقیلی گوش شنوایی ندارد.

ماجرای خانه موسیقی و اعتراضی با ۷۰۰ امضا

اگرچه در ابتدای سال جمعی از اهالی موسیقی در کارزاری به نام اعتراض به لغو مجوزهای موسیقی در خانه موسیقی حضور و حتی پای بیانیه‌ای را نیز امضا کردند، اما شکایت خانه موسیقی از یک پژوهشگر شناخته شده و استاد دانشگاه (ساسان فاطمی)، حمایتی را از او به دنبال داشت که شاید در تاریخ چند ساله موسیقی ایران بی‌سابقه بود.

این واکنش‌ها که چهره‌های نامی موسیقی هم امضای حمایت خود را پای نامه اعتراضی به خانه موسیقی گذاشتند، عقب‌نشینی این نهاد را به دنبال داشت. نهادی که در یک سال اخیر عملا هجمه‌ای بی‌سابقه را شاهد بود و به زعم منتقدان پاسخ‌های هیات مدیره ومدیرعامل نتوانست آنها را قانع سازد و کار به نامه نگاری‌های اعتراضی و مطبوعاتی کشید.

حسین علیزاده که خود در میان امضا کنندگان این نامه قرار داشت در ضمن انتقاد از شکایت خانه موسیقی و استقبال از پس‌گیری این شکایت و تمکین این نهاد به ورود هیات نظارتی برای بررسی روند برگزاری انتخابات خانه موسیقی آن را دستاوردی مهم برای منتقدان خواند و نوشت: "هدف؛ اتحاد، انتقاد، و رسیدن به دموکراسی است که با شرکت فعال خود در انتخابات، زیر نظر اشخاص ذیصلاح، به آن صورت عمل بخشیده و با شناخت از افراد به آن‌ها راى دهیم."

علی رهبری و خداحافظی جنجالی از ارکستر سمفونیک

علی رهبری، موزیسین و رهبر ارکستر سمفونیک، که یک سال قبل با سلام و صلوات هدایت این ارکستر را بعد از چند سال تعطیلی و توقف به دست گرفته بود، در روزهای پایانی سال با نگارش نامه‌ای انتقادی و صریح از هدایت این ارکستر کناره گرفت.

اگر چه مسئولان بنیاد رودکی کناره‌گیری او را برنتابیدند و نوشتند قرارداد یکساله او تمام شده بود و این نهاد هم اراده‌ای برای تمدید قرارداد با ایشان نداشت.

بعدها دیگرانی چون هوشنگ کامکار و تهمورث پورناظری به نامه رهبری پاسخ دادند و آقای رهبری نیز به آنها پاسخ گفت و برخی از اعضای ارکستر سمفونیک نیز در حمایت یا نقد آقای رهبری وارد میدان شدند.

در ارزیابی کاری که رهبری با ارکستر سمفونیک انجام داد، نظرها متفاوت است. برخی جدیت و همت هنری‌اش در ارتقای برکشانیدن ارکستر را ستودند و کار هنری‌اش را مطلوب ارزیابی کردند.

اما منتقدانش بیش از‌آنکه به ایرادهای تکنیکی کارش از منظر موسیقایی بپردازند، مخالف رفتارهای مدیریتی‌اش بودند.

جشنواره موسیقی فجر و سیل انتقادات

اگر جشنواره موسیقی فجر سال ۹۴ را پرحاشیه ترین جشنواره تمامی ادوار بنامیم سخنی از سر گزاف نگفته‌ایم و باز اگر عمده این حواشی را به مدیریت آن که مدیرعامل خانه موسیقی است مرتبط بدانیم از حقیقت ماجرا دور نشده‌ایم.

منتقدان خانه موسیقی که از چند ماه قبل به عملکرد این نهاد معترض بودند، اعطای مدیریت جشنواره به مدیرعامل خانه موسیقی را نوعی به زعم خود "بی‌تدبیری معاونت هنری وزارت ارشاد" تعبیر کردند و به انتقادات سخت از تمامی کار و کردارهای جشنواره پرداختند.

این جشنواره که با فروشی بالای ۲ و نیم میلیارد تومان بلیت و اجرای برخی از نوازندگان و خوانندگان مطرح موسیقی در چند حوزه سنتی و پاپ و بین‌الملل برگزار شد، عملا به کارزاری برای منتقدان خانه موسیقی با مدیر جشنواره تبدیل شد.

اختلافات میان برخی از داوران با تیم داوری وکنار کشیدن آنها، مشکلاتی که بر سر اجرای ارکستر سمفونیک تهران به وجود آمد، کنار کشیدن برخی از گروه‌های بخش بین‌الملل به دلیل ماجرای تحریم ویزای آمریکا حاشیه‌های دیگری بود که برای این جشنواره به وجود آمد. اگر چه نباید از اجراهای خوب و کیفی این جشنواره و حضور برخی گروه‌های حرفه ای به سادگی گذشت.

بیشتر بخوانید: جشنواره فجر، حاشیه ها بیشتر از متن

به عقیده کارشناسان، هر قدر جشنواره موسیقی فجر با انتقاد اهالی موسیقی روبرو شده و می‌شود، جشنواره موسیقی جوان هر ساله رشدی مناسب و کیفی را شاهد است و عموم اهالی موسیقی نسبت به برگزاری آن ابراز خوشبینی می‌کنند. به گفته کارشناسان، ثبات مدیریتی و نگاه علمی به برگزاری این جشنواره و حضور برخی از نخبگان موسیقی در گونه‌های مختلف در تیم داوری و ارزیابی آن فضایی را فراهم آورده است تا فراخوان سال بعد آن نیز ۹ ماهی قبل از برگزاری دور بعد انتشار یابد تا تاکیدی باشد بر برنامه‌دار بودن تیم برگزار کننده آن.

اگر چه این جشنواره هنوز تکلیف خود را با موسیقی پاپ مشخص نکرده است و هنرمندان جوان پاپ جایی در این جشنواره ندارند.

چند کتاب مهم موسیقایی

در دو ماه پایانی سال چند رخداد مهم در حوزه مکتوب موسیقایی به وقوع پیوست. نخست برگزیده شدن دو کتاب "جشن و موسیقی در فرهنگ‌های شهری ایرانی"، تالیف ساسان فاطمی (انتشارات ماهور) و "هارمونی جامع کاربردی: از ابتدا تا ورود به موسیقی آتونال" تالیف کامبیز روشن روان (انتشارات معین) به عنوان کتاب تشویقی در جایزه کتاب سال است که سی و سومین دوره آن در بهمن ماه ۹۴ در تالار وحدت برگزار شد.

راه‌یابی کتاب‌های حوزه موسیقی به این بخش و دریافت جایزه از اعتبار این آثار خبر می‌دهد.

در همین ایام کتاب "تا بردمیدن گل‌ها؛ مطالعه جامعه شناختی موسیقی در ایران از سپیده دم تجدد تا ۱۳۳۴" تالیف محمدرضا فیاض نیز از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شد که از معدود آثار به زبان فارسی و با رویکرد مطالعات جامعه‌شناختی به موسیقی ایران است.

در روزهای پایانی سال نیز کتاب "تحلیل ردیف" بر اساس نت نویسی ردیف میرزا عبدالله تالیف داریوش طلایی، ردیف‌دان و نوازنده برجسته تار و سه‌تار، از سوی نشر نی منتشر شد.

رونمایی از این کتاب در یکی از شب‌های بخارا در نیمه دوم اسفندماه و حضور چهره‌های برجسته فرهنگ و هنر از اهمیت این اثر خبر می‌داد. اثری که چکیده ۴۰سال فعالیت پژوهشی و عملی داریوش طلایی در زمینه ردیف و ردیف‌نوازی و ردیف شناسی و کامل کننده آثار قبلی او در این زمینه است.

درگذشتگان موسیقی در سال ۱۳۹۴

سالی که گذشت برخی از چهره‌های موسیقی نت مرگ را نواختند.

احمد محسن‌پور (خنیاگر نامدار موسیقی شمال ایران)، شیدا جاهد (خواننده زن که به مرگ سرطان درگذشت)، رحیم معینی کرمانشاهی (ترانه سرا و شاعر)، منصور نریمان (نوازنده برجسته عود)، سیامک رفیعی (نوازنده باسابقه گیتار فلامنکو)، حمید موگویی (خواننده موسیقی سنتی)، سهراب عیسی پور (از سرنا نوازان شناخته شده ایرانی)، احمد سیگارچی (از نخستین نوازندگان عود در گیلان)، عاشیق رسول قربانی (خنیاگر نامی منطقه آذربایجان)، غلام مارگیری (خنیاگر مینابی)، هابیل علی‌اف (کمانچه‌نواز نامی) از جمله چهره‌هایی بودند که در سال ۱۳۹۴ روی در نقاب خاک کشیدند.