دور تازه دستگیری‌ روزنامه‌نگاران

دور تازه دستگیری‌ و بازجویی روزنامه‌نگاران

امیر رستاق

روزنامه‌نگار حوزه فرهنگ

بی بی سی- پنج شنبه 03 ژوئيه 2014 - 12 تیر 1393

اوایل خرداد امسال، صبا آذرپیک، رونامه نگار حوزه مجلس روزنامه اعتماد، بازداشت شد

نگاهی به حوادث و رخدادهای پیرامون مطبوعات و رسانه‌ها در ایران از دور تازه فشار بر روزنامه‌نگاران و رسانه‌های جریان اصلاحات و یا حامی دولت روحانی خبر می ‌دهد.

این فشارها از دستگیری روزنامه‌نگاران، تعطیلی و توقیف مطبوعات مستقل، تا ایجاد محدودیت دوباره برای روزنامه‌نگاران شناخته شده را شامل می‌شود. در کنار آن و به رغم گذشت یک سال از وعده رئیس‌جمهور برای بازگشایی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، قفل شناخته‌شده‌ترین نهاد مطبوعات کشور همچنان کلیدی نیافته است.

مطالب مرتبط

• صباآذرپیک، خبرنگار ایرانی در دفتر نشریه‌اش بازداشت شد
• آزادی حسین نورانی‌نژاد با وثیقه ۳۰۰ میلیون تومانی

در سوی دیگر برخی از مطبوعات و رسانه‌های منتقد دولت که با دستور هیئت نظارت بر مطبوعات توقیف موقت شده بودند، با حکم دادگاه از توقیف به در‌آمدند.

دستگیری روزنامه‌نگاران؛ بازگشت به روال سابق

به اذعان اهالی مطبوعات، بعد از پیروزی دولت روحانی، جو و فضای رعب و ترسی که مطبوعات و رسانه‌های کشور را فرا گرفته بود، تا انداز‌ه‌ای رخت بر بست. اگر چه روزنامه‌‌های مستقلی چون نشاط و هم‌میهن امکان فعالیت نیافتند، اما از بگیر و ببندهای گذشته نیز خبری نبود.

توقیف دو روزنامه بهار و آسمان نیز از دید اهالی مطبوعات ناشی از خطای انسانی درون این دو رسانه بود که بهانه را به دست منتقدان داد تا با فشار بر وزارت ارشاد دستور توقیف این دو رسانه را صادر کنند.

در این مدت اگر روزنامه‌نگاری دستگیر می‌شد آیین‌دادرسی درباره او تا اندازه‌ای رعایت می‌شد، و هیئت نظارت بر مطبوعات نیز به دلیل حضور پررنگ وزارت ارشاد و چند عضو هوادار آزادی بیان و مطبوعات، از فشار خود بر مطبوعات و رسانه‌های خبری به مرور کاسته‌ است.

اوایل خرداد امسال و با دستگیری صبا آذرپیک، روزنامه‌نگار حوزه مجلس روزنامه اعتماد، ماجرا اندکی پیچیده‌تر شد.

خانم آذرپیک روز ۷ خردادماه دستگیر شد، اما تا چند هفته بعد دستگیری هیچ گونه اطلاع‌رسانی درباره نهادی که او را دستگیر کرد و بازداشتگاهی که او بعد از دستگیری به آنجا انتقال داده شد در اختیار خانواده‌اش قرار نگرفت.

حسین نورانی‌نژاد و همسرش پس از پایان دوره محکومیت آقای نورانی نژاد در سال ۱۳۸۹

بعد از یک ماه این علی مطهری، نماینده مجلس، بود که در گفت وگویی با سایت ایران وایر خبر داد: "وزارت اطلاعات گفت: این کار توسط ما انجام نشده، حتی توسط اطلاعات سپاه هم انجام نشده، ظاهرا توسط دادسرای رسانه و فرهنگ دادستانی این بازداشت انجام شده و طبیعتا آنها باید پاسخگو باشند".

این دادسرا بهمن ماه سال ۱۳۸۹ افتتاح شد و در گزارش همشهری از این مراسم به نقل از عباس جعفری دولت‌آبادی (دادستان تهران) حوزه‌های فعالیت دادسرای فرهنگ و رسانه در ۱۰ محور اصلی "میراث فرهنگی، چاپ و ادبیات هنری، هنرهای اجرایی، هنرهای تجسمی، سینما، رادیو، تلویزیون، طبیعت و مسائل مربوط به محیط‌زیست" تعریف شد و به گفته دادستان تهران" کار این دادسرا ارتباطی با دادگاه مطبوعات ندارد و دادسرای فرهنگ و رسانه به طور جداگانه به جرایم فرهنگی و رسانه‌ای رسیدگی می‌کند."

اما مشخص نیست که چرا این دادگاه به دستگیری روزنامه‌نگاران اقدام کرده است.

پیشینه برخورد‌های قضات این دادگاه (از جمله احضار احمد توکلی) نشان داده است که برخوردی نسبتا ملایم و فرهنگی برای اهل فرهنگ و روزنامه‌نگاران مقصود طراحان اصلی این دادگاه است و از این منظر دستگیری ناگهانی و بی‌خبرگذاشتن خانواده خانم آذرپیک از وضعیت و مکان زندانی‌شدنش، تحلیل برخورد با مطبوعات را اندکی پیچیده کرده است.

بیشتر بخوانید: کلیک روزنامه نگاری در ایران در سال ۹۲، خوشی ها و ناخوشی ها

هشدار به روزنامه‌نگاران خارج از ایران

در کنار این گونه دستگیری‌ها، دادگاه‌‌ها فشار بر روزنامه‌نگارانی را که خواستار بازگشت به کشور بودند نیز زیاد کرد. دستگیری دو روزنامه‌نگار و فعال سیاسی که تازه به ایران بازگشته بودند، هشداری بود برای سایر روزنامه‌نگارانی که در یادداشت‌های خود اعلام کرده بودند قصد بازگشت به وطن را دارند.

پاسخ به این تقاضا به دعوت دولت روحانی انجام شد که از اهل فرهنگ و روزنامه‌نگاران خواسته بود به موطن خویش برگردند. اما دستگیری حسین نورانی نژاد، و سراج‌الدین میردامادی که در پی دعوت به ایران بازگشته بودند، آبی بود بر آتش اشتیاق سایر روزنامه‌نگاران که دریابند نه تنها هسته سخت قدرت در جمهوری اسلامی سر همراهی با دولت روحانی را ندارد، بلکه مانع‌گذاری در این مسیر را آغاز کرده است.

آقای نورانی نژاد به اتهام تبلیغ علیه نظام و اجتماع و تبانی به شش سال حبس تعزیری محکوم شد و البته مدتی بعد با قرار وثیقه آزاد شد. آقای میردامادی اما بعد از چند بار بازجویی اواسط اردیبهشت‌ماه به زندان افکنده شد و تقاضاهای مکرر خانواده او برای دادن وثیقه مورد قبول مسئولان قوق قضاییه قرار نگرفت.

اواخر خرداد دو روزنامه‌نگار و فعال سیاسی دیگر نیز دستگیر شدند: مهدی خزعلی وبلاگ‌نویس و ناشر روز جمعه ۳۰ خرداد بازداشت شد و یک روز بعد از او، ریحانه طباطبایی دیگر روزنامه‌نگار اصلاح طلب که برای پاره ای از توضیحات به دادسرای اوین احضار شده بود،‌ برای اجرای حکم شش ماه زندان به اوین منتقل شد. آقای خزعلی اعتصاب غذا کرده‌ و به دلیل سکته قلبی به بیمارستان منتقل شده است.

احضار ماشاء الله شمس‌الواعظین، روزنامه‌نگار و رئیس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران، از جمله تازه‌ترین فشارهایی است که بر روزنامه‌نگاران وارد می‌شود.

مشکل ممنوع‌الخروجی آقای شمس‌الواعظین در دولت آقای روحانی حل شد و او توانست فروردین‌ماه جاری برای دریافت جایزه قهرمان آزادی مطبوعات به کنگره جهانی و مجمع عمومی بنیاد بین‌المللی مطبوعات در کیپ تاون آفریقای جنوبی برود.

بازگشت او به ایران و چند مصاحبه با نشریات داخلی و خارجی و انتقاد از دولت و قوه قضاییه نسبت به عدم بازگشایی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران سبب شد تا هفته گذشته او را به دادگاه احضار کنند.

به گفته آقای شمس‌الواعظین در فیس‌بوکش "بعد از دو ساعت بازجویی و پرسش و پاسخ کتبی، قرار وثیقه به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان صادر شد."

او متهم شد که از طریق مصاحبه و سخنرانی در دو کنفرانس جهانی و منطقه‌ای مربوط به مطبوعات علیه نظام جمهوری اسلامی تبلیغ کرده است. اما شمس‌الواعظین نوشت که"تبلیغ علیه کسی به دو عنصر معنوی و مادی جرم نیاز دارد که من فاقد آن هستم. من روزنامه‌نگارم و انتقاد در چارچوب قانون از لوازم طبیعی حرفه من است."

برخلاف برخورد قهرآمیز با سایر روزنامه‌نگاران شمس‌الواعظین از برخورد مناسب مسئولان دادگاه با خود خبر داده است که حتی اجازه دادند مادر پیرش را با خودروی شخصی به داخل محوطه دادگاه ببرد.

رفع توقیف دو رسانه منتقد دولت

هر قدر فشار بر روزنامه‌ها و روزنامه‌نگاران مستقل و هوادار دولت بیشتر ‌شده، تلاش‌ها برای رفع محدودیت از رسانه‌های منتقد از سوی قوه قضاییه ابعاد تازه‌ای پیدا کرده است.

هفته‌نامه‌ ۹ دی که زیر نظر حمید رسایی نماینده مجلس و منتقد سرسخت دولت اداره می‌شود، روزهای پایانی سال قبل به دستور هیئت نظارت توقیف شد، اما یک ماه بعد لغو این حکم توسط دادگاه اعلام شد و هفته‌نامه باز انتشار خود را از سر گرفت.

نشریه شملچه نیز که چند ماه قبل به دلیل توهین به مسئولان نظام از سوی هیات نظارت بر مطبوعات توقیف و پرونده‌اش به دادگاه ارسال شده بود، با تبرئه از تمامی اتهامات می‌تواند باز انتشار خود را از سر بگیرد.