فهرست تفسیر موضوعی آیات قرآن کریم(ویرایش تازه)

فهرست تفسیر موضوعی آیاتی از قرآن

احمد شمّاع زاده

مقدمه:

فهرست زیر دربرگیرنده نوشته ها و پژوهشهای قرآنی نگارنده است که برخی آیات قرآن کریم را مورد شرح و بسط و بررسی و به تعبیری دیگر، تفسیر قرارداده اند.

هدف از تهیه این فهرست، و مشخص کردن آیات تدبر و تفسیر شده، سهولت دسترسی خوانندگان و پژوهشگران به شرح و تفسیر موضوعی و موردی آیات، و بلکه واژگان این کتاب عظیم است که با توجه به توان خویش و تا آنجا که ممکن بوده، از آخرین دستاوردهای دانش انسانی نیز در این شرح و تفسیرها بهره برداری شده است.

واژه تفسیر واژه ای قرآنی نیست و نگارنده انگیزه ای برای به کارگیری آن در کارهای خویش نداشته و ندارد. تنها به آن دلیل در این فهرست آن را به کار برده ام که این واژه قرنهاست به نادرستی جای خود را در میان مسلمانان تثبیت کرده و اکنون گریزی از به کارگیری آن نیست.

معنای تفسیر پرده برداری است، ولی کمتر دانشمندی وجود داشته که توانسته باشد پرده ها را از روی آیات قرآن کریم بردارد، بلکه هر مفسری در حد توان خویش، ممکن است پرده ای از پرده ها را بالا زده، و فهمی درست از آیه را به دیگران منتقل کرده باشد، و این مشروط به آن است که خود مفسّر دچار خطاهای کوچک و بزرگ نشده باشد، که متأسفانه بسیاری از مفسّرانی که کل قرآن را تفسیر کرده اند دچار آن شده اند! در حالی که واژه تدبّر همان گونه که در آفتهای کارامدی قرآن یاداور شده ام: قرآنی، کاربردی، همگانی (نه ویژه قشری خاص)، همیشگی و تضمین کننده کمترین خطای ذهن آدمی است و با توجه به تعریف منطق میتوان نتیجه گرفت که تدبر کردن عملی کاملاً منطقی و مصون دارنده ذهن آدمی از خطاست.

فرمان خداوند آن است که آیات مرا تدبر کنید تا به اندازه توان خود بهره ای ببرید. هرچند بیشتر تدبّر کنید بیشتر به آنچه که در پشت ظاهر آیات نهفته است پی خواهیدبرد. (روش درست تدبر قرآن نیز در آفتهای کارامدی قرآن آمده است.)

روشی که در تفسیر آیات به کارگرفته شده، بر مبنای تدبر بوده، درنتیجه بسیار قابل فهم و موشکافانه است؛ و به هیچ روی با روش تفسیرهایی که از سوره حمد تا سوره ناس و یا برخی از سوره ها و اجزای قرآن را (در بسیاری موارد بی آنکه تدبر کنند) تفسیرمیکنند شباهت ندارد.

دستیابی به متن هر یک از عنوانهای فهرست زیر سهل و ساده است. از آنجا که این نوشته ها در محیط وب موجودند، با جست و جوی هریک در محیط نت، در دسترس قرار میگیرند. در صورتی که بخواهید آخرین ویرایش پژوهشی را ببینید، به نشانی زیر بازگشت کنید: 

 https://independent.academia.edu/Shammazadeh

به منظور دسترسی بهتر و مفیدتر پژوهشگران، فهرست به گونه ای تدوین و تنظیم شده، تا پژوهشگران بدانند:

•          قرآن کریم به چه موضوعهایی پرداخته است؟

•          چه موضوعهایی بیشتر مورد توجه قرآن بوده است؟

•          موضوع مورد پژوهش تا چه اندازه از نظر قرآن کریم اهمیت دارد؟

گفتنی است این فهرست با پژوهشهای بیشتر در آیات قرآن کریم و تدوین مقاله ها و نوشته هایی نو دگرگون میشود؛ و هر از چندگاهی آخرین ویرایش آن در آکادمیا قرارمیگیرد.

خداشناسی

•          نسبت الهی(شرح و تفسیر ولقد آتیناک سبعاً من المثانی و القرآن العظیم-حجر: هشتادوهفت)

•          نظام هماهنگ آفرینش و آفریدگان(شرح آیاتی درباره زوج- زوجین- ازواج و نبات سوره های:‌ ذاریات: 49- زخرف: 12 تا 15- شعراء: 7تا 9- انعام: 99- نوح: 17- آل عمران: 37)

•          فعل الهی(شرح صفات و افعال الهی: فعال لما يريد- يفعل ما يشاء- يهدي من يشاء و يضل من يشاء و آیات: ليس للانسان الا ماسعي- وقال للذی ظن انه ناج منهمااذکرنی عند ربک فانسیه الشیطان ذکر ربه فلبث فی السجن بضع سنین- یوسف: 42)

•          فرافکنی و هدایت الهی(تفسیر آیه لایحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم- نساء: 148 و شرح الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا)

•          خدا را چگونه میبینی؟(شرح درخواست شگفت سلیمان نبی از خداوند و اجابت آن در سوره ص بویژه آیه 35)

•          تسبیح گویان(تفسیر آیه تسبح له السموت والارض ومن فیهن و ان من شیء الا یسبح بحمده و لاکن لایفقهون تسبیحهم- اسراء: 44)

•          استدلالهای خداشناسی یک ژنتیکدان(ضمن آوردن نظرها و استدلالهایی این دانشمند پیرامون اثبات وجود خدا،‌ آیاتی از قرآن کریم شرح داده میشوند که آیات اناجیل را که ادعای خدایی به حضرت مسیح داده اند را رد میکنند و نیز در رد مسأله تثلیث نازل شده اند: سوره های کهف: 57- بقره: 186- مریم: 30 تا آخر 34 و 88 تا آخر 95- آل عمران: 45 تا آخر 51)

•          ناامیدی از رحمت خداوندگاری؟(تفسیر آیه:‌ من كان يظن ان لن ينصره الله في‌الدنيا والاخره فليمدد بسبب الي‌السّماء ثم ليقطع فلينظر هل يذهبنّ كيده مايغيظ- حج: 15)

•          بررسی واژه "عظیم" در قرآن کریم

•          یکتاپرستی در قرآن: شرح آیات 22 و 26 تا آخر 29 سوره انبیاء

•          درسی که قرآن امروز به من آخوخت: سوره شعراء: شرح و تفسیر آیات 87-88-89

قرآنشناسی

•          قرآن کتاب اندیشه(شرح آیات مربوط به آیات الهی یا نشانه های طبیعی، و اثبات اینکه قرآن کریم تا چه اندازه به اندیشیدن در آیات آلهی اهمیت قائل است.)

•          یحرفون الکلم عن مواضعه(تفسیر همین آیه و والنجم والشجر یسجدان- الرحمن: 6 به منظور پیشگیری از تحریف آیات قرآن به وسیله مترجمان و مفسرانش)

•          فهم درست برخی آیات قرآن کریم(مجموعه ای متشکل از بیست عنوان که در آن آیات بسیاری مورد نقد و بررسی و تفسیر قرار گرفته اند.)

•          معجزه ریاضی فیزیکی دیگری از قرآن(تفسیر آیه ولبثوا فی کهفهم ثلاث مأة سنین وازدادوا تسعاً با برابرگذاری سالهای قمری با شمسی)

کیهانشناسی

•          شكل كيهان در قرآن(تفسیر آیات انا نطوی السماء کطی السجل للکتب کما بدأنا اول خلق نعیده(انبیاء:‌ 104) و والسماء ذات الحبک(ذاریات: 7) همراه با اشاره به آیات: نوح: 15- ملک: 3 و 4- مؤمنون: 17- نبأ: 12- ق: 6- زمر: 67 و 68)

•          سازمان كيهان در قرآن(تفسیر بیشترین آیات کیهانشناسی قرآن کریم)

•          پایان کیهان در قرآن(شرح آیاتی که روز قیامت و بویژه آغاز آن را از نظر وضعیت کیهان وصف میکنند.)

•          گسترش كيهان در قرآن(شرح آیه والسماء بنیناها باید و انا لموسعون- ذاریات: 47)

•          سیاهچالگان در قرآن(تفسیر ابواب‌السّماء و والنجم اذا هوی و آیات مربوط به معراج)

•          پادماده کیهانی در قرآن(تفسیر وضاق بهم ذرعاً همراه با تفسیر آیات هشت و نه سوره انعام که با یک کشف قرآنی همراه است. به آیات زیر نیز اشاره شده است: ذاریات: 24- قمر: 27- هود: 69- 70- 77- 78- 81- 82- عنکبوت: 33 و 34)

•          روش یافتن سیاهچاله(تفسیر وبالنجم هم یهتدون)

•          کوتوله های قهوه ای در قرآن(تفسیر الخنس الجوارالکنس)

•          آیا کروموزومهای درشت زندگی را به زمین آورده اند؟(تفسیر واژه انزل در و انزل لکم ثمانیه ازواج من الانعام- زمر: 6

•          کیهان، سیستمی 9 بعدی: شرح و تفسیر آیات: آخر طلاق- 12 فصلت- 102، 103، 104 طه- 17، 112، 113 مؤمنون- 7، 8، 9 نجم.

انسان شناسی

•          ژنتیک قرآنی(در آغاز قصد آن بوده که مفهوم انعام در آیات شش سوره زمر و یازده سوره شوری مشخص شود. ولی در ضمن پژوهش و دستیابی به مفهوم انعام در این دو آیه، یک نظریه ژنتیک قرآنی کشف شده و در ادامه کشف این نظریه، از عنوانهای آذان الانعام و کتاب حفیظ نیز پرده برداری شده است.)

•          گامی در خودشناسی(شرح و بعضاً تفسیر تمام آیات مربوط به آفرینش و شناخت انسان)

•          جن در قرآن(جن موجودی که از نو باید شناخت)

در كل قرآن، به تقريب در یکصدوپنجاه آيه با عنوانهاي جن، جنه، جان، شياطين و يا بدون كاربرد واژه‌اي به جن اشاره شده‌است. علاوه‌بر اين آيات، يك سوره به نام «جن» دربارة جن وجوددارد. يك سوره به بيان برخي ويژگيهاي اين دو نوع و نعمتهايي كه خداوند به هريك از جن و انس به‌گونه‌اي برابر بخشيده‌است، مي‌پردازد، كه نام آن «الرحمن» است. سورة سوم كه مشخصاٌ به هر دو نوع اشاره دارد، سورة ناس است.

در اين پژوهش، در آغاز سوره‌هاي يادشده تشریح شده اند و پس از آن آيات پراكنده در كل قرآن كريم مورد بحث و بررسی قرارگرفته اند. سپس نتيجه‌گيري صورت گرفته  و تا آنجا که در توان بوده موفق به ترسيم تصوير جامعي از جن شده ایم که خداوند کریم به‌گونه‌اي پراكنده در قرآن عظيمش به‌دست‌داده‌است. این تصویر هیچ شباهتی با تصویری که عامه مردم در ذهن دارند ندارد!

•          ارتقاء مقام انسان(دلیلی بر چرایی اهمیت صلوات بر رسول گرامی اسلام(ص) و نزول آیات ان الله و ملائکته یصلون... و صلوات الرسول)

گفتارهای قرآنی

•          مراحل ششگانه آفرینش(تفسیر خلق السموات و الارض فی سته ایام و پنج آیه اول سوره اعلی)

•          تصویری از روز خروج(تفسیر یوم الخروج و کذلک الخروج که روز بازپسین را برای ما به تصویر میکشند.)

•          هستی یا نیستی؟ اصل کدام است؟(این پژوهش تفسیری شگفت پیرامون خود قرآن کریم است. نتیجه بررسی: خداوند واژه عدم و مشتقات آن را در قرآن به کار نگرفته است!)

•          «دابة الارض» چیستی و چگاهی آن(تفسیر آیه 82 سوره نمل)

•          اشاره های قرآنی و پرسشهای انسانی(در این نوشته آیاتی را گرد آورده ام که از نظر نگارنده تنها دانشمندان فیزیک نور میتوانند آنها را بفهمند و پیرامون آنها پژوهش کنند تا به تفسیر آنها دست یابند!)

•          نمودار زوجهای سه گانه(ازواجاً ثلاثه) در سوره های الرحمن و الواقعه

•          اوتاد در قرآن(تفسیر آیات سوره های ص: 12- فجر: 10- نبأ: 6 و 7)

•          ثاني‌ اثنين كيست؟( تفسیر آیه چهل سوره توبه)

•          شب واقعه باغداران(شرح واقعه جالبی که در سوره قلم آمده همراه با درسهایی در زمینه اخلاق اجتماعی.)

•          بازشناسی زندگی زندگان: تفسیر آیه 30 سوره روم که پیرامون فطرت است.

•          طیف کامل نور در قران: تفسیر آیه دوازده سوره نمل

دینشناسی

•          دینگزینی(تفسیر: ومن یبتغ غیرالاسلام دینا فلن یقبل منه و هو فی الاخره من الخاسرین(آل عمران: 85 که در ضمن آن به آیات زیر نیز اشاره شده است: هود: 18 تا آخر 22- نمل: 4و5- کهف: 103 تا آخر 106- تفسیر آیه 17 سوره حج و اشاره به: الحاقه: 33و34 و شرح آیات: بقره: 111 تا آخر 113- نساء: 124 و 125- مائده: 69- بقره: 62)

•          خردگرایی در جایگاه شرک ورزی!(شرح آیات:‌ انعام: 17- حج: 73 و 74- یوسف: 38 تا آخر 40- یونس: 28- 29- 66)

•          ولی و ولایت در قرآن و اسلام(تفسیر آیه الله ولی المؤمنین که بیش از دویست بار در قرآن تکرار شده است.)

•          بررسی اختلافهای نماز شیعی و سنی(بررسی و تفسیر آیه مربوط به وضو- مائده: 6- اشاره به وقت افطار:‌ بقره: 187- دعاهای پیش از طلوع و غروب:‌ ق: 39- تفسیر آیه مربوط به نماز مسافر: نساء: 101- اشاره به اسراء:‌ 53 و 54)

•          بنی اسرائیل(تفسیر عبارت اثنتاعشرة عیناً در ضمن آیات: بقره: 60- اعراف: 155 تا 160)

•          پدران کلیسا در قرآن(تفسیر آیه 27 سوره حدید پیرامون آباء کلیسا)

•          صابئین(صابئون)(تفسیر آیات سوره مریم:‌ 12 تا آخر 15 و آل عمران: 39 پیرامون صبّی مذهبان)

•          جنگ هفتادودو ملت: شرح آیات سوره نساء: نودودو و نودوسه و انفال: سی و دو

رهبری و مدیریت جامعه در مکتب قرآن

•          شرط رهبری جامعه در قرآن(تفسیر آیات 124 سوره بقره و 82 سوره انعام و اشاره ای به آیه 83 آن)

•          آزادی و دموکراسی در قرآن(تفسیر آیات مربوط به داستان موسی و فرعون در سوره های مختلف از دیدگاهی نوین و ابتکاری)پپ

•          معیار جامعه شیطانی در قرآن(تفسیر آیه 268 سوره بقره که در ضمن آن آیه 143  نیز مورد بررسی قرارگرفته است.)

•          درسهایی از "مومن آل فرعون"(شرح و تفسیر آیات 28 تا آخر 34 سوره مؤمن یا غافر)

•          درس دموکراسی از پرندگان(تفسیر آیه:‌ ما من دابه فی الارض و لا طائر یطیر بجناحیه الا امم امثالکم- انعام: 38)

•          درسهایی از "فتنه داوود"(تفسیر آیات مربوط به حضرت داوود علیه السلام در سوره های ص و سبأ همراه با ترجمه آیات 247 تا آخر 251 سوره بقره مربوط به داستان طالوت و جالوت و کشته شدن جالوت به دست حضرت داوود. )

•          احوال سیاسی امروز ما در قرآن(تفسیر آیات 84 تا آخر 86 سوره بقره و با اشاره به آیات هشت سوره فاطر و پنج سوره قصص)

•          رفتار با مخالفان سیاسی در قرآن(تفسیر آیات 105 تا آخر 115 سوره نساء و شرح آیات: انعام: 107 و 108- یونس: 99- 100- 108- 109 و اشاره به: ق: 45)

جامعه شناسی قرآنی

•          ازدواج سفید در قرآن(تفسیر بخشی از آیه 25 سوره نساء)

•          شرایط چندهمسری در قرآن(تفسیر آیه سوم سوره نساء:‌ و ان خفتم الا تقسطوا فی الیتامی فانکحوا HYPERLINK "http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=51&ID=280"ما طاب لکم من النساء مثنی و ثلاث و رباع فان خفتم الا تعدلوا فواحدة او ما ملکت ایمانکم ذلک أدHYPERLINK "http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=51&ID=280"نی الا تعولوا-  و شرح آیات 127 تا آخر 130 همین سوره)

•          امانت و خیانت در قرآن(شرح و تفسیر آیات: بقره:187 و‌283- نساء: 58- 105- 107 مومنون: 8- معارج: 32- احزاب: 72- انفال: 27- مؤمن: 19- مائده: 13 حج: 38)

•          رانت خواری در قرآن(تفسیر آیه 188 سوره بقره)

•          قرآن و مردسالاری(تفسیر آیات 32 و 34 سوره نساء و 23 و 24 سوره نور)

•          فيلم‌نگاري قرآني(شرح آیات 22 و 23 یونس- 65 و 66 عنکبوت- 120 هود- 175 تا آخر 178 اعراف و 31 حج)

•          منکر ایرانی هولوکاست(ترجمه، توضیح و مصداق آوری برای آیه زین للناس حب الشهوات من النساء و البنین و القناطیر المقنطره من الذهب والفضة و الخیل المسومة و الانعام و الحرث ذلک متاع الحیوة الدنیا والله عنده حسن المأب- آل عمران: 14)

•          نجوی در قرآن(ترجمه و شرح آیات هفت تا آخر سیزده سوره مجادله و 114 سوره نساء)