مسجدی ویران، نماد دو پارگی بحرین

بیل لو

تحلیلگر مسایل کشورهای حاشیه خلیج فارس، بی‌بی‌سی

بی بی سی - جمعه 04 آوريل 2014 - 15 فروردین 1393

حکومت بحرین مدعی است که مسجد بربقی به خاطر نزدیکی بیش از حد به حاشیه بزرگراه برای ترافیک خطرناک بود

تخریب یکی از مساجد تاریخی شیعیان بحرین به دستور دولت آن کشور در ۱۷ آپریل ۲۰۱۱ خشم جمعیت شیعه این کشور را برانگیخت.

مسجد امیر محمد محمد بربقی بیش از ۴۰۰ سال قدمت داشت و در نقطه بسیار مهمی در حاشیه بزرگراه شیخ سلمان واقع شده بود که به جاده ای منتهی می شود که بحرین را به عربستان سعودی متصل می کند.

در جریان آن اعتراضات دهها نفر کشته و صدها نفر زخمی شدند. هزاران نفر به زندان افتاده و جمعیت بیشتری از کار اخراج شدند که اکثریت آنها را شیعیان تشکیل می دهند.این مسجد فقط یک مورد از مجموع بیش از ۳۰ بنای مذهبی شیعیان بود که در جریان اعتراضات ضد حکومتی سال ۲۰۱۱ توسط حکومت بحرین ویران شدند.

نقض قوانین

در ماه مارس ۲۰۱۱ واحدهایی از نیروهای مسلح عربستان سعودی و سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، با عبور از بزرگراه شیخ سلمان و گذشتن از مقابل مسجد بربقی برای مقابله با اعتراضها و حفظ حکومت خاندان آل خلیفه وارد بحرین شدند.

شیعیان می خواهند که این مسجد در محل اصلی آن بازسازی شود ولی حکومت بحرین با آن مخالف است

ویران کردن مسجد پس از دخالت نظامی همسایگان بحرین اتفاق افتاد.

چند روز بعد پس از آنکه باراک اوباما به طور علنی از اقدامات حکومت بحرین انتقاد کرد و آن را "استفاده بی رحمانه از زور در سرکوب مطالبات مشروع برای اصلاحات" توصیف کرد، دولت بحرین روند تخریب مساجد شیعیان را متوقف کرد. رییس جمهور آمریکا در آن سخنرانی گقت:"مساجد شیعیان در بحرین هیچگاه نباید تخریب شوند."

حکومت بحرین گفت این بناهای مذهبی با زیرپا گذاشتن قوانین مربوط به ساخت و ساز شهری در نقاط ممنوعه ساخته شده اند. در عین حال مدعی شد که از این مساجد برای پنهان کردن اسلحه استفاده می شود، ادعایی که در اثبات آن هیچ مدرک و شواهدی ارائه نمی داد.

به فاصله کوتاهی پس از این حوادث پادشاه بحرین یک هیئت مستقل از کارشناسان حقوق بشر را مامور کرد تا موارد نقض حقوق بشر را بررسی کنند. تحقیق در مورد ویران کردن بناهای مذهبی نیز بخشی از دستور کار این هیئت تعیین شد.

این کار یک مجازات دسته جمعی برای شیعیان بود، روشی بود که با آن حکومت نشان داد که برای متوقف نمودن تغییرات دموکراتیک در کشور حاضر است تا کجا پیش برود.

شیخ میثم ال سلمان سخنگوی مرکز تفاهم ادیان بحرین , از منتقدان حکومت

این هیئت که "کمیسیون تحقیق مستقل بحرین" نام گرفت در بخشی از گزارش تحقیقات خود چنین قید کرده است:" حکومت قاعدتا از ساخت این بناها مطلع بوده و خبر داشته که آنها جواز ساختمان و سایر مدارک لازم در تبعیت از مقررات را ندارند. با این همه دولت مانع ساختن این بناها نشد و سالها برای برچیدن آنها هیچ اقدامی انجام نداد."

گزارش این هیئت تحقیق سپس می افزاید:" حکومت باید متوجه می بود که در یک چنین شرایطی و به خصوص با توجه به اوضاع بحرانی کشور در آن ماهها، با توجه به روش تخریب این ساختمان ها و این حقیقت که اکثر آنها عبادتگاه های شیعیان بودند، مسلما این اقدام سرکوب و مجازات شیعیان قلمداد خواهد شد."

این گزارش در عین حال از روش تخریب این بناها نیز انتقاد کرده و می افزاید:"نیروهای انتظامی و واحدهای پلیس ضد شورش به مردم اجازه ندادند که کتابهای قرآن و سایر اشیایی را که ارزش مذهبی دارند قبل از تخریب این اماکن جمع آوری و خارج کنند."

در واکنش به نتایج این تحقیقات حکومت بحرین وعده داد که تمام این اماکن مذهبی را بازسازی کند. براساس گزارشی که اخیرا برای بی بی سی ارسال شده است تاکنون ساختمان ۱۰ مورد از ۳۰ مسجدی که ویران شده بودند، تکمیل شده و ۱۷ مورد دیگر در دست ساختمان هستند. روند اداری برای قانونی کردن جواز و محل ساختمان سه مورد باقی مانده نیز در حال پیشرفت است.

تغییر مکان

رهبران شیعیان بحرین وزیر دادگستری و امور اسلامی کشور را مسئول تخریب مساجد می دانند

شیخ میثم آل سلمان یک سخنگوی مرکز تفاهم ادیان بحرین که از منتقدان برجسته حکومت آن کشوراست، به بی بی سی گفت که ویران کردن این مساجد "نه تنها یک جرم بلکه یک نسل کشی فرهنگی بود." او افزود:"این کار یک مجازات دسته جمعی برای شیعیان بود، روشی بود که با آن حکومت نشان داد که برای متوقف نمودن تغییرات دموکراتیک در کشور حاضر است تا کجا پیش برود."

شیخ میثم آل سلمان اضافه کرد که شیخ خالد بن علی آل خلیفه وزیر دادگستری و امور اسلامی دولت بحرین در تخریب مساجد شیعیان "مسئولیت سنگینی" بر عهده دارد. او افزود:"ما معتقدیم که او دستور اجرای این تخریب ها را صادر کرده است. او وزیر مسئول امور اسلامی و دینی است. چنین کاری بدون دخالت وی نمی توانست اتفاق بیافتد."

مقامات بحرین به تقاضای بی بی سی برای پاسخ وزیر اموراسلامی به این ادعاها پاسخ ندادند.

مسجد بربقی هنوز بازسازی نشده است ولی شیعیان در نقطه ای که این مسجد یک زمانی در آن جا قرار داشت مراسم نماز را برگزار می کنند.

حضور نمازگزاران در اراضی این مسجد ویران شده یک اعتراض خاموش و درعین حال برای همه کسانی که از بزرگراه شیخ سلمان عبور می کنند یادآور حوادثی است که سه سال پیش در بحرین روی داد.

شیعیان به اجرای مراسم نماز در اراضی مسجد بربقی و در حاشیه بزرگراه شیخ سلمان ادامه می دهند

شیعیان اصرار دارند که این مسجد باید در همان محل اصلی آن بنا شود ولی دولت قصد دارد محل ساختمان جدید را از بزرگراه دور کند. منتقدان می گویند که دلیل آن این است که یک مسجد شیعیان در جوار بزرگراهی که محل عبور رهبران سنی کشورهای همسایه و به خصوص خاندان حاکم بر عربستان سعودی است، برای دولت بحرین مزاحمت ایجاد می کند.

در مقابل حکومت بحرین مدعی است که محوطه و ساختمان مسجد بیش از حد به حاشیه بزرگراه نزدیک بوده و برای ترافیک خطرناک است.

برای بسیاری از شیعیان بحرین تخریب مسجد بربقی نماد برجسته تمام سیاست های غلط حکومت در برخورد با جامعه شیعیان آن کشور است.

شیخ میثم آل سلمان می گوید:"قلب هزاران شیعه بحرین از یک چنین اقداماتی به درد آمده و این احساس عمومی وجود دارد که حکومت بحرین به خاطر این جرم حداقل می باید از شیعیان عذرخواهی کند."

با این همه، اختلافات عمیق در بحرین ادامه دارد و با توجه به بن بست گفتگوهای مربوط به آشتی ملی به نظر می رسد جامعه زخم خورده بحرین به این زودی التیام نخواهد یافت.