نخستین رهبر ارکستر زن در افغانستان

نگین٬ نخستین رهبر ارکستر زن در افغانستان

شیما خلیل خبرنگار بی‌بی‌سی در کابل

• 16 نوامبر 2015 - 25 آبان 1394

رژیم طالبان سالها موسیقی و آموزش دختران را ممنوع کرد و با وجودیکه هنوزهم برای دختران محدودیت های فراوانی در این زمینه ها وجود دارد یک دختر هفده ساله اولین زنی است که در افغانستان رهبری ارکستر را شروع کرده است.

آموزشکاه ملی موسیقی افغانستان، تنها آموزشگاه از این دست در سراسر کشور، در نقطه ای از مرکز شلوغ و پرسر و صدای شهر کابل واقع شده است. به محض ورود به ساختمان صداهایی می شنویم که با سرو صدای معمول در کابل متفاوت است. پسران و دختران مشغول نواختن انواع آلات موسیقی کلاسیک هستند. دانش آموزان دختر و پسر به طور جداگانه کنسرت کوتاه خود را اجرا می کنند و پس از آموزش روزانه خوشحال و سر و حال روانه خانه می شوند.

اما ویژگی کنسرت موسیقی کلاسیک دانش آموزان دختر، به غیر از اینکه در شهر پرآشوب و خشونت زده ای مثل کابل برای جمعیت بزرگی از تماشاچیان اجرا می شود، این است که رهبری ارکستر را دختری هفده ساله به نام نگین خپولواک بر عهده دارد.

 

قبل از اینکه گفتگوی ما شروع شود او قطعه ای از آثار موتسیو کلمنتی٬ آهنگساز ایتالیایی را با پیانو می نوازد. می توان دید که هنوز هم مشغول فراگیری و تمرین است ولی کمبود تجربه خود را با شور و علاقه فراوان جبران می کند.

نگین پس از خوش آمد گویی به ما می گوید: "امروز دستهایم کمی درد می کنند و نمی توانم به خوبی بنوازم ولی حاضر نیستم از تمرین پیانو صرف نظر کنم. آرزوی من این است که پیانیست و رهبر ارکستر خوبی شوم، نه فقط در افغانستان بلکه در سطح جهانی."

از او پرسیدم آیا در محیطی آشنا با موسیقی بزرگ شده است؟ در پاسخ با چهره ای متعجب گفت:" نه!"

نگین فرزند خانواده ای فقیر در ولایت کنر، منطقه ای بسیار سنتی و یکی از پایگاه های مهم طالبان در شمال شرقی افغانستان است.

او می گوید: "در ناحیه کنار دختران حق ندارند به مدرسه بروند و حتی در محیط خانواده هم اجازه ندارند موسیقی یاد بگیرند. به همین خاطر من مجبور شدم به کابل بیایم. پدرم خیلی به من کمک کرد."

پدرش نگین را در سن نه سالگی به کابل فرستاد و در پانسیون مخصوص کودکان جا داد تا او بتواند تحصیل کند. او اولین بار در عمرش توانست به موسیقی گوش بدهد و برنامه های موسیقی را در تلویزیون تماشا کند. چند سال بعد او در آموزشگاه ملی موسیقی در کابل ثبت نام کرد و چهار سال است در این مرکز موسیقی تحصیل می کند. از مجموع ۲۰۰ دانش آموز این مرکز حدود یک چهارم آنها دختر هستند.

__________________________________________________________________

درباره آموزشگاه ملی موسیقی افغانستان

• در سال ۲۰۱۰ با کمک بانک جهانی تاسیس شد
• آموزگاران آن علاوه بر افغانستان اهل کشورهای آمریکا، روسیه، استرالیا، کلمبیا و هند هستند
• این آموزشگاه به پذیرش کودکان محروم به خصوص کودکان بی سرپرست و کودکان خیابانی توجه ویژه ای دارد

______________________________________________________________

اما در پیش گرفتن موسیقی ساده نبود. مادر نگین با تحصیل او در مدرسه موافق بود ولی حاضر نبود آموزش موسیقی را بپذیرد. سایر بزرگان خانواده از جمله عموهای نگین هم با این کار مخالف بودند و می گفتند هیچ دختری در خانواده حق ندارد این کار را بکند، این خلاف سنت است.

نگین مجبور شد شش ماه آموزشگاه موسیقی را رها کند. ولی در نهایت پدرش دخالت کرد و به سایرین گفت:"این زندگی خود نگین است و اگر دوست دارد موسیقی یاد بگیرد حق خود اوست که تصمیم بگیرد."

به این ترتیب نگین دوباره به آموزشگاه موسیقی بازگشت.

به گفته احمد سرمست٬ مؤسس و مدیر آموزشگاه، مخالفت با آموزش موسیقی دختران یک مشکل عمومی است. او می افزاید:"پدر و مادر ها فرزندان خود را ثبت نام می کنند ولی بعد عموها، پدربزرگ و یا ریش سفیدان خانواده از موضوع با خبر شده و آنها را تحت فشار قرار می دهند تا بچه ها را از آموزشگاه موسیقی و حتی از مدارس معمولی ببرند."

 

عکسی از دوران کودکی نگین پس از نقل مکان به کابل

آموزشگاه موسیقی کابل علاوه بر سنت و محافظه کاری خانواده ها با خشونت نیز مواجه است. بسیاری در افغانستان هنوز هم معتقدند که موسیقی حرام است. سال گذشته کنسرت دانش آموزان این مؤسسه هدف حمله یک بمب گذار انتحاری قرار گرفت. بر اثر انفجار یک نفر از تماشاچیان کشته شد و احمد سرمست از ناحیه سر زخمی شد و بخشی از شنوایی خود را از دست داد.

از آقای سرمست پرسیدم شما از احتمال وقوع حملات دیگری در آینده نمی ترسید؟ او گفت نه و افزود:"ما بخشی از این مبارزه هستیم. ما با هنر و فرهنگ و به طور مشخص موسیقی با خشونت و ترور مبارزه می کنیم. این یکی از راه هایی است که می توان مردم را در مورد اهمیت صلح و همزیستی آموزش داد."

احمد سرمست با اشاره به نگین می گوید:"نگین و دانش آموزانی مثل او منبع الهام من هستند که با وجود همه خطرات و مشکلات به مؤسسه می آیند و به فراگیری موسیقی ادامه می دهند."

در فوریه ۲۰۱۳ نگین به عنوان نماینده آموزشگاه موسیقی کابل به آمریکا سفر کرد و در تالار کارنگی شهر نیویورک و مرکز فرهنگی کندی در شهر واشنگتن برنامه اجرا کرد.

او می گوید:"تجربه خارق العاده ای بود. احساس خیلی خوبی به من دست داد، ولی من همیشه آرزو داشتم پیانیست بشوم."

او پس از بازپشت به کابل فراگیری پیانو و رهبری ارکستر را با جدیت آغاز کرد.

او می افزاید:"امروز اولین تجربه من در رهبری ارکستر بود. خیلی خوشحال بودم و وقتیکه رفتم روی صحنه گریه می کردم. من می خواهم افغانستان هم مثل سایر کشورهای جهان باشد و دختران هم بتوانند پیانیست و رهبر ارکستر بشوند."

به این خاطر او از مدتی پیش رهبری ارکستر مختلط دختران و پسران را هم شروع کرده است.

از نگین پرسیدم وقتی که پیانیست معرفی شدی و توانستی در خارج از افغانستان برنامه اجرا کنی من می توانم مجانی برنامه را تماشا کنم و یا باید یک بلیت گران بخرم؟

به شوخی جواب داد:"متأسفم، باید بلیت خرید."

در مسیر بازگشت از آموزشگاه موسیقی کابل و عبور از پست های امنیتی و شنیدن سر و صدای ترافیک خیابان ها، هنوز هم موسیقی زیبایی که نگین با پیانو می نواخت در گوش من طنین دارد، درست مثل امیدواری نحیف ولی پیگیرانه به آینده ای بهتر برای افغانستان.