اقدامی عجولانه یا حساب شده؟

نظر یک کارشناس کتابداری:

تا آنجا که من میدانم حساب شده و از روی مطامع شخصی و گروهی و اندکی از سخاوتها و کرامتهای انسانی و از خلوص نیت و شاید هم از سر نمایش و رودربایستی بوده است. وقتی موجوداتی تمام پستهای سازمانی کتابداری همه واحدهای سازمان میراث فرهنگی را حذف میکنند یا موجود دیگری در اطاعت از شیادتر از خود میراث فرهنگی کشوری را متلاشی میکند و آب از آب تکان نمیخورد چه جای شگفتی از این همه شکر خواری موجوداتی دیگر؟!

اقدامی عجولانه یا حساب شده؟

دکتر زاهد بیگدلی

استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز

جامعه کتابداری و اطلاع رسانی ایران هم چنان در شوک اقدام اداره کل سیاست گذاری و برنامه ریزی امور آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. اخیراً طی نامه ای که توسط آقای مظفر شریفی مدیر کل سیاستگزاری و برنامه ریزی امور آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به فصلنامه علمی-پژوهشی کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس رضوی ابلاغ گردید،  فصلنامه مذکور خلع درجه شد که منجر به تعطیلی این نشریه وزین شد. نشریه ای که طی 16 سال انتشار منظم تعداد 600 مقله علمی با سطح علمی و کیفیت بالا به چاپ رسانده است و مقالات منتشر شده در این نشریه اغلب مورد استفاده و استناد استادان، دانشجویان و پژوهشگران حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و رشته های مرتبط است.

جامعه کتابداری و اطلاع رسانی ایران به خوبی می داند که این نشریه به عنوان یکی از مهمترین نشریات این حوزه و در واقع استخوان بندی شبکه اطلاع رسانی این حوزه در خدمت استادان، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، کتابداران و سایر علاقه مندان و متخصصان برخی رشته های دیگر بوده است. این نشریه با بستر سازی مناسب طی سالهای متمادی موجب تشویق نویسندگان و پژوهشگران، ارتقاء سطح علمی افراد، کمک به دانشجویان دوره دکتری برای چاپ مقاله و در نتیجه امکان انجام دفاعیه توسط آنان گردیده است.  دقت نظر، سرعت عمل برای ارزیابی مقالات، پاسخ دهی علمی صریح و بی پرده به انتقادات، جوابگوئی برای مقالات رد شده توسط نشریه که مبنا را سطح علمی مقاله و تناسب آن با نیازهای جامعه قرار داده بود، همه حاکی از دلسوزی، دانش، تجربه، و علاقه مندی سردبیر و هیأت تحریریه طی سالیان دراز برای ارائه نشریه ای وزین با بار علمی قابل قبول می باشد. هر چند دراین میان کسانی به دلیل عدم چاپ مقاله شان ممکن است ایرادهائی بر مجله وارد بدانند که بی تردید سردبیر نشریه پاسخ منطقی برای آن ها داشته و دارد. سربیر نشریه بارها کیفیت خوب بسیاری از مقالات رد شده را مورد تأیید قرار داده است و گزینش و تناسب موضوعی را با توجه به تعداد مقالات وارده  و با رعایت حجم هر شماره از نشریه، معیار انتخاب مقالات چاپ شده می داند.

اما آنچه لازم به تأمل است تصمیم افراطی بخشی از وزارت علوم، تحقیقات ففاوری است که خود عامل و مسئول سیاسگذاری در این وزارتخانه و مشوق و هادی  نشریات است. به نظر می رسد این تصمیم به منظور ضربه وارد کردن بر نشریه مذکور اتخاذ شده باشد و گویا اداره مذکور در کمین نشسته بود. از یک تشکیلات علمی و مسئول انتظار می رود برخوردش جنبه ارشاد و اصلاح داشته باشد و نه برخوردی کوبنده از خود بروز دهد.

این تصمیم به دلایل زیر از نظر من به عنوان یک عضو هیأت علمی این حوزه، نویسنده و پژوهشگر، و عضو هیأت تحریریه چند نشریه از جمله فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی استان قدس  ناصواب و نا عادلانه، و افراطی است.

1-   این تصمیم بر اساس بی اطلاعی از اصل علمی حاکم است. طبق قوانین علمی از جمله قانون لوتکا "تعداد بسیاری از افراد تعداد کمی نوشته تولید می کنند، در حالی که تعداد اندکی از افراد تعداد زیادی نوشته تولید می کنند"  (دیانی، 1377، ص.167).

2-   اداره نشریات علمی در کشور فقط بر اساس عشق و علاقه و مسئولیت پذیری بالای تنی چند انجام می شود و هیچ نفع مادی برای سردبیر و هیأت تحریریه در میان نیست.

 3-   وزارت علوم و دانشگاه ها برای اداره نشریات علمی هیچ امکاناتی فراهم نمی آورند، در حالی که طبق منطق انتظارات از نشریه ها باید متناسب با امکانات فراهم آورده شده برای انها باشد. وزارت علوم اعلام کند چه امکاناتی برای نشریه ها در دانشگاه ها و در کشور تأمین کرده داست. نمونه آن نشریه گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران با عنوان "مطالعات کتابداری و علم اطلاعات" است.  تمام امور این نشریه از جمله کارهای اداری توسط یکی دوتن انجام می شود. حتی یک کارشناس یا متصدی رایانه برای انجام امور تایپی نیز در اختیار مجله نیست.

وزارت متبوع در قبال چه امکانات و امتیازاتی،  این چنین گاه مو را از ماست می کشد؟ افراد بدون هیچ چشم داشتی با علاقه بسیار شبانه روز زحمت می کشند تا جامعه علمی پویا بماند.  بی تردید برخوردهای اینچنین از سوی وزارت تنها موجب دلسردی افراد و کند کردن روند تولید علم می شود و حاصل دیگری نخواهد داشت. انتظار می رود مسئولان اداره مورد بحث هر چه زودتر در تصمیم خود تجدید نظر نمایند و امکان ادامه فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی با درجه علمی-پژوهشی را فراهم نمایند. 25/9/1392